بزرگنمايي:

سیاست و بازاریابی -

بهای طلای سیاه روز گذشته و در آخرین روز معاملاتی دهه‌ای که گذشت وارد فاز نزولی شد و سال 2019 را در حالی به پایان برد که با وجود فراز و فرودهای فراوان، موفق به ثبت بزرگ‌ترین رشد سالانه در سه سال گذشته (از 2016 به این سو) شد. بر اساس گزارش‌های موجود، بهای شاخص نفت خام برنت در سال میلادی که گذشت رشدی 24 درصدی داشت.
این شاخص در معاملات روز گذشته نیز تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 18:00) 70 سنت افت قیمت داشت و به 65 دلار و 97 سنت در هر بشکه رسید. شاخص نفت خام آمریکا نیز با رشد سالانه 36 درصدی 2019 را به پایان برد و وارد سال 2020 شد. این نفت شاخص بازار نیز روز گذشته با افتی 80 سنتی روی 60 دلار و 88 سنت در هر بشکه قرار گرفت. ثبت بیشترین رشد سالانه نفت خام در سه سال گذشته درحالی رقم خورد که بازار این کالای راهبردی در یک سالی که گذشت، تحت‌تاثیر آثار مخرب جنگ تجاری آمریکا علیه چین، با فشار قیمتی زیادی مواجه شده بود. با این حال منازعات تجاری دو غول اقتصادی دنیا، با نزدیک شدن به پایان 2019 وارد مسیری تازه شد که در فاز نخست احتمال دست یافتن به توافقی دوجانبه را تقویت کرد و سبب خوش‌بینی بازارهای کالایی از جمله نفت به فازهای بعدی مذاکرات تجاری آمریکا و چین شد. اجرای موفق توافق کاهش تولید یک میلیون و 200 هزار بشکه‌ای در روز نیز از دیگر عوامل تقویت قیمت‌ها در 2019 بود.
اوج و فرود نفت در 2019
به‌طور کلی سال 2019 برای نفت سالی پرتلاطم بود. در این سال شاخص نفت خام آمریکا در هفته‌های نخست فعالیت خود بیشترین دستاورد را داشت. قیمت‌ها اما در نخستین روز از اوت 2019 شدیدترین افت روزانه را در پی اعمال تعرفه‌های بیشتر بر کالاهای چینی از سوی رئیس‌جمهوری آمریکا تجربه کردند. در معاملات نخستین روز از هشتمین ماه سال میلادی گذشته، قیمت شاخص نفت خام برنت از 65 دلار و 17 سنت بر بشکه روز قبل، به 60 دلار و 50 سنت بر بشکه سقوط کرد. این افت شدید عمق نگرانی فعالان بازار نفت از تداوم جنگ تجاری و آثار نامطلوب آن بر رشد جهانی اقتصاد و رشد تقاضای نفت خام را نشان می‌داد، اما بزرگ‌ترین رشد قیمت در 2019 بعد از حمله پهپادی به تاسیسات نفتی آرامکو در شرق عربستان رقم خورد. این اتفاق در روز شنبه 14 سپتامبر رخ داد و فعالان بازار نفت را به شوکی عمیق فرو برد. با این حال برای مشخص شدن عمق این شوک که سبب اختلال عرضه در نیمی از تولیدات عربستان سعودی شده بود، فعالان بازار نفت باید تا صبح روز دوشنبه 16 سپتامبر به‌عنوان نخستین روز کاری هفته صبر می‌کردند. پیش‌بینی‌ها از جهش قیمت‌ نفت به بیش از 70 دلار که از سوی برخی کارشناسان مطرح شده بود، در آغاز معاملات این روز محقق شد، با این حال در پایان معاملات این روز، برنت روی 69 دلار و 2 سنت بر بشکه ایستاد. بهای نفت خام برنت در آخرین روز پیش از حمله‌های پهپادی، روی 60 دلار و 22 سنت بر بشکه قرار داشت. بیشترین جهش روزانه قیمت‌ها در پی حمله‌های پهپادی در حالی بود که بازار نفت در چهار ماه نخست 2019 تحت تاثیر بازگشت تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران با افزایش مداوم قیمت‌ها همراه بود و در بیشترین سطح به محدوده 75 دلار برای بشکه رسید.
حمله‌های پهپادی به تاسیسات نفتی آرامکو اوج تنش‌ها در خاورمیانه بود. پیش از این حمله‌ها گسترده که حدود 5 میلیون بشکه در روز از تولید نفتی عربستان سعودی را برای حدود یک ماه از چرخه تولید خارج کرد، اطراف تنگه هرمز و دریای عمان شاهد حمله به چند نفتکش بود. با وجود پایان یافتن سال 2019، تنش‌ها در خاورمیانه بار دیگر شعله‌ور شده است. مرکز این تنش‌ها در عراق قرار دارد. این کشور با تولید روزانه حدود 4 میلیون و 600 هزار بشکه نفت در روز، دومین تولیدکننده بزرگ در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است. بغداد برای تامین نیازهای اقتصادی خود بیش از 90 درصد از تولید روزانه نفت را صادر می‌کند. به این ترتیب اوج گرفتن تنش‌ها در این کشور زنگ خطری برای ایجاد اختلال عرضه‌ای تازه در بازار نفت است به‌ویژه آنکه معترضان عراقی به‌تازگی موفق به ورود به یکی از میدان‌های نفتی عراق (ناصریه) و توقف تولید آن شده بودند. این توقف در مدت‌زمانی کوتاه از سوی دولت برطرف شد، با این حال با اوج گرفتن تنش‌ها در اطراف سفارت آمریکا در عراق، اعتراضات عراق وارد فاز تازه‌ای شد.
پایان جنگ تجاری با شروع 2020؟
آشکار شدن نشانه‌های پیشرفت در مذاکرات واشنگتن و پکن و احتمال امضای توافق‌نامه‌ تجاری میان این دو غول اقتصادی در نخستین هفته از ژانویه 2020، شاید مهم‌ترین خبر برای بازار نفت در سال جدید باشد. اهمیت این خبر به فشاری بازمی‌گردد که اختلاف‌های تجاری میان آمریکا و چین به بازار نفت در طول بیش از یک سال گذشته وارد کرد. در برهه‌هایی از سال گذشته نزاع تجاری پکن و واشنگتن با وجود جریان داشتن مذاکرات، به علت دخالت‌های ناگهانی رئیس‌جمهوری آمریکا دچار سکته می‌شد. با این حال این مذاکرات بار دیگر وارد مسیر اصلی خود شد تا آنجا که انتظار همگانی بر امضای توافق‌نامه رسمی در هفته نخست سال جدید میلادی است. با توافق تجاری آمریکا و چین، چشم‌انداز رشد تقاضا در سال جدید میلادی تقویت و سبب رشد قیمت‌ها خواهد شد. افزایش امیدواری نسبت به صلح تجاری درحالی است که سال 2019 زیر سایه سنگین این جنگ آغاز شد و حالا نیز با وجود انتظار برای پایان یافتن آن، همچنان بر جای خود باقی است. با توجه به غیرقابل‌پیش‌بینی بودن اقدام‌های رئیس‌جمهوری آمریکا و نقش موثر او در آغاز و پایان جنگ تجاری، باید دید او این بار به‌گونه‌ای رفتار خواهد کرد که منجر به توافقی قطعی میان پکن و واشنگتن شود یا خیر.
سال پایبندی بی‌سابقه اوپک به کاهش تولید
سالی که گذشت به لحاظ پایبندی اوپک به توافق کاهش تولید یک میلیون و 200 هزار بشکه‌ای در روز نیز بی‌سابقه بود. در این سال علاوه بر کاهش تولید خودخواسته عربستان سعودی که تلاش داشت سرپیچی سایر اعضای اوپک از کاهش تولید را جبران کند، تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا نیز سبب کاهش بیش ‌از پیش تولیدات اوپک شد. در عین حال اتفاقی مانند اختلال عرضه از سوی عربستان سعودی در پی حمله‌های پهپادی نیز در افزایش پایبندی به توافق کاهش تولید اثرگذار بود. با این حال اوپک در اقدامی فراگیرتر، در نشستی که ابتدای دسامبر 2019 در وین برگزار شد، پس از مشورت با متحدان خود، به تعمیق توافق کاهش تولید تا سقف یک میلیون و 700 هزار بشکه در روز در سه ماه نخست 2020 رأی داد. اگرچه به عقیده کارشناسان بخش زیادی از این تعمیق کاهش تولید قبلا و در پی پایبندی بیش‌ از اندازه به کاهش تولید محقق شده بود، با این حال این تصمیم نشانه‌ای از تمایل اوپک برای اثرگذاری بیشتر بر بازار و جلوگیری از افت قیمت‌ها بود. تلاش اوپک برای کاهش تولید بیشتر در حالی است که این سازمان افزون بر مواجهه با آثار مخرب جنگ تجاری در سمت تقاضا، با افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف نیز روبه‌روست. در عین حال سیگنال‌های وزیر نفت روسیه برای خروج از توافق اوپک یا همیشگی نبودن این توافق، تهدیدی است که پس از بیش از سه سال همکاری موثر میان کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، اتحاد آنها در بازار نفت را تهدید می‌کند. با وجود این انتظار می‌رود قیمت طلای سیاه در میانه 2020 با تقویت تقاضا از سوی اقتصادهای نوظهور، با رشد همراه شود. هرچند برخی کارشناسان عقیده دارند اگرچه تجارت نفت پس از پشت سر گذاشتن 2019 مثبت ارزیابی می‌شود، اما در سال جدید ریسک‌های افت قیمت مانند رشد آرام اقتصاد جهانی و افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف که در 2019 نیز وجود داشت؛ بر جای خود باقی است.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد