سیاست و بازاریابی - متخصصان در تلاش هستند به چرایی پراکندگی شیوع کووید 19 پی ببرند. با پاسخ به این پرسش می‌توان به روش‌های پیشگیری و مدت‌زمان لازم برای درمان این بیماری پی برد.

ویروس کرونا تاکنون هزاران نفر از مردم ایران را به کام مرگ کشانده است اما در عراق، همسایه‌ی این کشور، تعداد موارد گزارش شده به کمتر از صد مورد می‌رسد. در آن‌سوی دنیا در جمهوری دومینیکن تعداد موارد ابتلا به 7600 نفر رسیده؛ درحالی‌که هائیتی در آن‌سوی مرز این کشور تنها 85 بیمار را گزارش داده است. در اندونزی، هزاران نفر بر اثر کووید 19 جان خود را از دست داده‌اند؛ اما در مالزی، همسایه‌ی نزدیک این کشور، به دلیل اعمال محدودیت‌ها و قوانین قرنطینه، آمار مبتلایان به کمتر از 100 مورد می‌رسد. ویروس عامل کووید 19، تقریبا به تمام کشورها رسیده است اما تأثیر آن بر همه جا یکسان نیست. کلان‌شهرهایی مثل نیویورک، پاریس و لندن به‌شدت تحت تأثیر این ویروس قرار گرفته‌اند درحالی‌که تاکنون در کلان‌شهرهای دیگری مثل بانکوک، بغداد، دهلی نو و لائوس، موارد پراکنده‌ای گزارش شده است.

ارتباط احتمالی میان مرگ‌ومیر ناشی از کووید 19 و کمبود ویتامین D چرا تولید تست‌های کووید 19 دشوار است؟
قوانین سفت و سخت قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی، به‌شدت مؤثر بوده‌اند اما در کشورهای میانمار و کامبوج بدون رعایت این قوانین، تنها چند مورد ابتلا گزارش شد. طبق نظریه‌ای اثبات‌نشده و البته انکارناپذیر، شاید ویروس اصلا به این کشورها نرسیده باشد؛ اما ترکیه و روسیه هم که وضعیت خوبی داشتند، درگیر این بحران شدند. تنها زمان می‌تواند به پرسش‌های فوق پاسخ دهد. برای مثال آنفولانزای اسپانیایی در سال 1918 در ایالت متحده گسترش یافت و زمانی‌که گمان می‌رفت تا تابستان موج آن فروکش کرده باشد، دوباره با موجی کشنده‌تر در پاییز بازگشت و سومین موج آن هم درست یک سال بعد شیوع پیدا کرد. در نهایت این بیماری به نقاط دوردستی مثل جزایر آلاسکا و اقیانوس آرام هم گسترش یافت و یک سوم جمعیت جهان را مبتلا کرد. به گفته‌ی دکتر اشیش جها ، رئیس مؤسسه‌ی پژوهشی سلامت جهانی هاروارد: ما تازه در آغاز راه بیماری هستیم. اگر شیوع کووید 19 را به بازی بیسبال تشبیه کنیم، تازه در دومین نوبت بازی هستیم و ممکن است در دیگر نوبت‌ها، نقاط دیگری از جهان هم آلوده شوند.

به گفته‌ی روبرت بالینگر، استاد بیماری‌های عفونی از دانشگاه پزشکی جانز هاپکینز، در بسیاری از کشورهایی که آمار ابتلای کمی دارند، جمعیت جوان بیشتر است. شدت بیماری جوانان خفیف یا بی‌علامت است و احتمال انتقال به دیگران هم کمتر است. به نقل از سازمان جهانی بهداشت، بروز مشکلات کشنده‌ی کووید 19 در جوان‌ها کمتر است. برای مثال از میان 1/3 میلیارد جمعیت قاره‌ی آفریقا، تنها 45 هزار نفر به کووید 19 مبتلا شده‌اند. آفریقا جوان‌ترین قاره‌ی جهان است که بیش از 60 درصد جمعیت آن از افراد زیر 25 سال تشکیل شده است. به گزارش مقام‌های بهداشتی محلی در تایلند و نجف عراق، گروه سنی بین 20 تا 29 سال، بیشترین درصد ابتلا را به خود اختصاص داده‌اند اما علائم کمی در آن‌ها دیده شده است. در مقابل، میانگین سنی مبتلایان ایتالیا که یکی از کشورها با بیشترین آمار مبتلا است، بیش از 45 سال و میانگین سنی مرگ و میر بر اثر کووید 19 در این کشور، 80 سال است.

عوامل فرهنگی مثل فاصله‌گذاری اجتماعی اعمال‌شده در برخی جوامع می‌توانند از مردم این کشورها در برابر کووید 19 محافظت کنند. در تایلند و هند یعنی مناطقی که آمار ابتلا نسبتا پائین است، افراد معمولا با رعایت فاصله با یکدیگر صحبت و احوالپرسی می‌کنند. در ژاپن و کره‌ی جنوبی هم مردم معمولا تعظیم می‌کنند و حتی قبل از شیوع کووید 19، در صورت ابتلا به بیماری تمایل به استفاده از ماسک داشتند.

در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، رسم مراقبت از سالمندان در خانه به‌معنی تعداد کم خانه‌های سالمندان است. از طرفی نبود چنین فرهنگی در غرب یکی از دلایل شیوع بالای بیماری است. بااین‌حال استثناهایی هم در نظریه‌ی فاصله‌گذاری فرهنگی وجود دارد. در بسیاری از نقاط خاورمیانه از جمله عراق و کشورهای خلیج فارس، اغلب مردها هنگام ملاقات، یکدیگر را در آغوش می‌گیرند یا دست می‌دهند اما با وجود چنین رفتاری بسیاری از آن‌ها مبتلا نشده‌اند. به‌طور کلی، «فاصله‌گذاری ملی» دارای مزایای زیادی است. کشورهای نسبتا ایزوله از نظر جغرافیایی، به‌صورت خودکار از فاصله‌گذاری سود می‌برند. کشورهای دوردستی مثل کشورهای مستقر در اقیانوس آرام جنوبی و بخش‌هایی از کشورهای زیر صحرای آفریقا، در طول چند ماه اخیر رفت و آمدهای کمی داشته‌اند. کارشناسان سلامت در آفریقا، سفرهای محدود از کشورهای دیگر را یکی از دلایل اصلی نرخ پائین ابتلا در این قاره می‌دانند. کشورهایی که درگیری سیاسی یا جنگ دارند، کمتر تحت تأثیر کووید 19 قرار می‌گیرند
کشورهایی مثل ونزوئلا که به دلایل سیاسی، دسترس‌پذیری پایینی دارند، سوریه و لیبی که درگیر جنگ داخلی هستند، یا لبنان و عراق که در طول چند ماه اخیر درگیر تظاهرات بوده‌اند، کمتر تحت تأثیر کووید 19 قرار گرفته‌اند. نبود حمل‌و‌نقل عمومی در برخی از کشورهای یادشده هم می‌تواند دلیل دیگری برای کاهش گسترش ویروس باشد. گرما و نور
به‌نظر می‌رسد ویروس کرونای جدید میانه‌ی خوبی با هوای گرم ندارد. برای مثال این ویروس در طول زمستان در کشورهای معتدلی مثل ایتالیا و ایالات متحده بیشتر گسترش یافت درحالی‌که در کشورهای گرم‌تری مثل چاد یا گویان دیده نشد. دیگر کروناویروس‌ها مثل نمونه‌های عامل سرماخوردگی ساده در آب و هواهای گرم و مرطوب کمتر منتقل می‌شوند. اما به گفته‌ی پژوهشگرها، هوای گرم برای جلوگیری از گسترش ویروس کافی نیست. برخی از بدترین شیوع‌ها در کشورهای در حال توسعه در مناطقی مثل آمازوناس برزیل رخ داده‌اند. به‌گفته‌ی مارک لیپسیچ ، رئیس مرکز پویایی‌شناسی بیماری‌های واگیردار از دانشگاه هاروارد: بهترین حدس این است که شرایط تابستان می‌تواند به پیشگیری از شیوع کمک کند اما بعید است منجر به رکود چشمگیر یا کاهش موارد مبتلا شود. به گفته‌ی دکتر رائول رابادان، زیست شناس محاسباتی دانشگاه کلمبیا، ویروس کووید 19 به قدری واگیردار است که بعید است گرما و رطوبت به‌تنهایی چاره‌ساز باشند.

کشورهایی مثل ویتنام و یونان که از همان ابتدای شیوع ویروس کووید 19، قرنطینه‌ی عمومی را آغاز کردند، موفق به کنترل همه‌گیری شدند و قدرت فاصله‌گذاری اجتماعی و قرنطینه را ثابت کردند. در آفریقا، کشورهایی که تجربه‌ی تلخ ویروس‌هایی مثل HIV ، سل و ابولا را داشتند، موفق به واکنش سریع شدند. جزئیات دما و تماس کارکنان فرودگاه سیرالئون و اوگاندا ثبت شد و خیلی قبل تر از همتایان خود در ایالات متحده و اروپا موارد بهداشتی را رعایت کردند و ملزم به استفاده از ماسک شدند. سنگال و روآندا هم مرزهای خود را بسته‌اند و با تعداد کم مبتلایان، حکومت نظامی اعلام کردند. وزارت‌خانه‌های بهداشت این دو کشور همچنین ردیابی افراد را زودهنگام شروع کردند. تمام این اقدامات در کشورهایی رخ داده است که بخش بهداشت آن‌ها به‌شدت به پول، پرسنل و تأمین کالای خارجی نیازمند است. به‌گفته‌ی کاترین کیوبوتونگی ، مدیر مرکز پژوهش‌های سلامتی و جمعیتی آفریقا، حالا کشورهای خارجی باید صرفا به وضعیت خود توجه کنند. او افزود: روزی تمام کشورها بیدار می‌شوند و با خود می‌گویند، بار کشورمان بر شانه‌هایمان قرار دارد پس باید قدمی برداریم. سیرالئون پروتکل‌های ردیابی بیماری را پیشنهاد داده است که در زمان شیوع ابولا در سال 2014 از آن‌ها استفاده کرده بود. نرخ مرگ و میر این کشور بر اثر ابولا به 4000 نفر رسیده بود. به همین دلیل، دولت سیرالئون، مراکز اورژانس را در هر منطقه‌ای برپا کرد و 14 هزار کارمند درمانی استخدام کرد. تاکنون نرخ مبتلایان این کشور تنها به 155 مورد رسیده است. البته هنوز مشخص نیست چه کسی حقوق کارکنان درمانی سیرالئون یا هزینه‌هایی مثل حمل‌و‌نقل و پوشش‌های محافظتی مناسب در طول فصل بارانی را پرداخت می‌کند. اوگاندا که از ابولا ضربه‌ی سختی خورده بود، به سرعت مسافران دبی را پس از مشاهده‌ی اولین مورد ابتلا از این کشور، قرنطینه کرد. مقامات این کشور همچنین به ردیابی دیگر مسافرانی پرداختند که در طول هفته‌های گذشته از دبی به این کشور سفر کرده بودند. مقام‌های بهداشت اوگاندا همچنین روزانه 1000 راننده‌ی کامیون را تست می‌کنند. معمولا بسیاری از افراد که نتیجه‌ی تست مثبتی دارند از تانزانیا یا کنیا به این کشور آمده‌اند. این کشورها نظارت شدیدی ندارند و به افزایش نگرانی از نفوذ ویروس به مرزهای اوگاندا منجر شده‌اند.

از طرفی واکنش دیرهنگام، قرنطینه‌ی غیرپیوسته و قطره‌چکانی در برخی کشورها فایده‌ای ندارد. با این حال، کامبوج و لائوس، دو کشوری هستند که با وجود قوانین اندک فاصله‌گذاری اجتماعی، بازه‌ی شیوع کوتاهی را تجربه کردند و در طول تقریبا سه هفته، هیچ مبتلای جدیدی نداشتند. شهروندان مسیحی و مسلمان لبنان نسبت به مردم ایران و ایتالیا بیشتر به زیارتگاه‌ها می‌روند. احتمال آلودگی در زیارتگاه‌ها بالا است و طبیعتا باید آمار مبتلایان لبنان هم بیشتر باشد اما برخلاف تصور، این گونه نبوده است. به گفته‌ی دکتر روی نسناس ، مشاور بیماری‌های عفونی در یکی از بیمارستان‌های لبنان: «همه چیز خلاف پیش‌بینی‌ها پیش رفته است و دلیل آن را نمی‌دانیم.» چرخاندن تاس
اغلب متخصص‌ها معتقدند، دلیل واحدی برای افزایش یا کاهش شیوع در کشورهای مختلف وجود ندارد. پاسخ به این پرسش به ترکیبی از معیارهای یادشده یا به اعتقاد برخی پژوهشگرها به شانس وابسته است. برای مثال در کشورهایی با فرهنگ و اقلیم مشابه، اگر شخص مبتلا به رویداد اجتماعی شلوغی برود، نتایج متفاوتی به وجود می‌آیند. برای مثال، مسافری در کشتی کروز دایموند پرینسس در ساحل ژاپن، نزدیک به 634 نفر را آلوده کرد یا یکی از میهمانان آلوده در مراسم ختمی در آلبانی، تعداد زیادی را مبتلا کرد. مورد دیگر زنی 61 ساله بود که در کلیسای دئگوی کره‌ی جنوبی، بیماری را به صدها نفر منتقل کرد و سپس ویروس به هزاران نفر دیگر در این کشور منتقل شد.