سیاست و بازاریابی - شاید هیچ خبری نمی‌توانست بخش مخابرات ایران را دچار شوک کند که شرکت ام‌تی‌ان اعلام کرد سهام خود در ایرانسل را واگذار می‌کند.
برترین‌ها: شاید هیچ خبری نمی‌توانست بخش مخابرات ایران را دچار شوک کند که شرکت ام‌تی‌ان اعلام کرد سهام خود در ایرانسل را واگذار می‌کند.
خروج ام‌تی‌ان از یکی از مهم‌ترین بازار‌های مخابراتی خاورمیانه درحالی اعلام شد که عباسی آرند خردادماه امسال در گفتگو با «دنیای‌اقتصاد» گفته بود سرمایه‌گذار خارجی ایرانسل در مجموع از سرمایه‌گذاری در ایران راضی است. با این حال مشخص بود سقوط قابل‌توجه ارزش پول ملی یک کشور برای هیچ سرمایه‌گذار خارجی مطلوب نیست هرچند ایرانسل جزو معدود سرمایه‌گذاری‌های نسبتا موفق در ایران به‌شمار می‌آمد. به نظر می‌رسد کاهش درآمد‌های قابل‌توجه ایرانسل (با توجه به نرخ برابری ریال به دلار) دلیل اصلی کنارکشیدن از بازار ایران باشد.
ام‌تی‌ان شرکت مخابراتی آفریقای جنوبی و بزرگ‌ترین شرکت مخابراتی قاره آفریقاست و هم اکنون 49 درصد سهام اپراتور دوم ایران را در اختیار دارد. این شرکت که سال‌هاست به جز آفریقا در بخش مخابرات کشور‌های خاورمیانه سرمایه‌گذاری کرده است حالا نه تنها از ایران بلکه قصد دارد از کل خاورمیانه به آفریقا عقب‌نشینی کند. دلیل اصلی این تصمیم، کاهش درآمد‌ها و پیچیدگی‌های وضعیت خاورمیانه عنوان شده است و این شرکت قصد دارد تلاش خود را صرفا روی بازار آفریقا متمرکز کند.
با این حال فرآیند عقب کشیدن از بازار خاورمیانه به یکباره نیست. مدیرارشد اجرایی ام‌تی‌ان در جمع خبرنگاران اعلام کرد که این شرکت 75 درصد سهام خود را در سوریه می‌فروشد و در فاز نخست با واگذاری سهام از بازار یمن، افغانستان و سوریه خارج می‌شود. با این حال این سه شرکت، بخش کوچکی از درآمد‌های ام‌تی‌ان را تشکیل می‌دادند؛ چیزی حدود 4 درصد. با این حال حتی ایران که سهم قابل‌توجهی از درآمد‌های ام‌تی‌ان را تشکیل می‌داد نیز نتوانسته این شرکت را مجاب به ماندن در کشور کند.
خروج ام‌تی‌ان از بازار ایران یک اتفاق مهم محسوب می‌شود. حضور این شرکت در بازار ایران منجر به شکست انحصار اپراتور اول تلفن همراه شد که در آن زمان کاملا دولتی بود. حضور ام‌تی‌ان در ایران از سال 1384 آغاز شد زمانی که این شرکت در سرمایه‌گذاری مشترکی با شرکت گسترش الکترونیک ایران (متشکل از بنیاد مستضعفان و وزارت دفاع) به رقیبی برای اپراتور همراه اولی تبدیل شد که به‌صورت انحصاری تمام بازار ایران را در اختیار داشت. اعطای مجوز به اپراتور دوم قبل از ایرانسل به ترکسل انجام گرفت، اما بعد از آنکه مجلس سهام ترکسل را در اپراتور دوم کاهش داد این شرکت از پروژه کنار کشید.
سابقه ام‌تی‌ان، اما نشان داده با بسیاری از کشور‌های خاورمیانه که حتی در وضعیت جنگی (مانند سوریه) قرار دارند هم قادر به همکاری است و در ایران نیز شراکت این شرکت آفریقای جنوبی با شرکت‌های ایرانی با چالش چندانی مواجه نشد. حضور ام‌تی‌ان و پیاده‌سازی چارچوب‌های یک اپراتور حرفه‌ای بین‌المللی هم رقیب این شرکت و هم بازار مخابرات ایران را با استاندارد‌های جدیدی روبه‌رو کرد.
در همین سال‌ها اپراتور‌های دیگری مانند تالیا یا رایتل هم به بازار تلفن همراه ایران وارد شدند، اما هیچ‌کدام به اندازه ایرانسل رقیب جدی برای همراه اول محسوب نمی‌شدند هرچند در نهایت برتری سهم بازار اپراتور اول تا به امروز حفظ شده است. ایرانسل به شکل خصوصی اداره می‌شده و از این‌رو اطلاعات مالی چندانی از آن منتشر نشده است. مدیران شرکت هم همواره به‌طور کلی به موفق بودن وضعیت مالی آن اشاره کرده‌اند.
دردسر‌های یک اپراتور خارجی
اعلام خروج ام‌تی‌ان نشان‌دهنده این است که حتی سهم قابل‌توجه و داشتن کاربران میلیونی نتوانسته این شرکت را به ماندن در بازار ایران قانع کند. مدیر اجرایی این شرکت البته گفته که خروج از بازار ایران در میان مدت صورت خواهد گرفت. در سال 97 بلومبرگ اعلام کرد که ام‌تی‌ان تحت‌تاثیر تحریم‌های آمریکا حاضر به سرمایه‌گذاری در پروژه فیبرنوری در ایران نشده است. در همان زمان گمانه‌زنی‌هایی برای خروج ام‌تی‌ان از ایران اعلام شد که رسمیت نیافت. ام‌تی‌ان البته در تمام سال‌های اخیر به رغم افزایش تحریم‌ها جزو معدود شرکت‌های خارجی باقی مانده در ایران بوده است.
بعد از خروج آمریکا از برجام، ام‌تی‌ان جزو معدود شرکت‌های خارجی بود که مشخصا اعلام کرد در ایران باقی خواهد ماند. ایرانسل هفته قبل از راه‌اندازی آزمایشی شبکه 5 G خبر داد، پروژه‌ای که بی‌شک نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده و سریع در سراسر کشور دارد. حالا با خروج ام‌تی‌ان به نظر می‌رسد مدیران شرکت باید به دنبال مسیر دیگری برای تامین سرمایه و تجهیزات باشند.
سهم ٤٣درصدی اسنپ فروخته می‌شود
با تصمیم گروه MTN برای خروج از ایرانسل و به طور کلی خروج از بازار خاورمیانه، این شرکت بزرگ مخابراتی اعلام کرده که قصد فروش سهام خود در گروه اسنپ را هم دارد.
آنطور که بلومبرگ گزارش کرده، «راب شوتر» مدیرعامل شرکت MTN اواخر هفته گذشته اعلام کرد این شرکت قصد دارد از بازار خاورمیانه خارج شده و در بازار آفریقا متمرکز شود. حال «رالف موپیتا»، مدیر ارشد مالی MTN اعلام کرده با اینکه اسنپ در بازار حمل و نقل مسافر آنلاین در ایران بازیگر اصلی است و رکورد 2 میلیون سفر روزانه را در اختیار دارد، اما کسب‌وکاری نیست که به هسته‌ی اصلی MTN نزدیک باشد.

هنوز مشخص نیست دقیقا برنامه‌ی MTN برای فروش سهامی که در گروه اسنپ دارد چه خواهد بود. اما مسئله مهم اینجاست که در چند سال اخیر و تشدید تحریم‌ها، خروج پول از ایران برای این شرکت تبدیل به کاری سخت شد. اگرچه MTN توانسته بود پیش از دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران و سیاست‌های جدید ترامپ علیه ایران (یعنی تا ماه می 2018) حدود یک میلیارد دلار از سرمایه خود را ایران خارج کند.
موپیتا اعلام کرده که آن‌ها هم‌اکنون 43 درصد سهام اسنپ را در اختیار دارند. مدیرعامل ایرانسل در مهر 98 گفت که نزدیک به 60 درصد از سهام گروه اسنپ متعلق به «MTN و ایرانسل» است:
«طبیعتاً با راهبری و مدیریت مجموعه ایرانسل، این سرویس‌ها در داخل کشور توسعه پیدا می‌کند. مجموعه اسنپ در بحث سرویس حمل‌ونقل سرویس مناسبی می‌دهد و روزانه 2 میلیون سفر دارد و 1.5 میلیون راننده ثبت نام شده در این پلتفرم وجود دارد و در خود اسنپ بیشتر از 1300 نفر مشغول به کار هستند.»
او اعلام کرد که بر اساس ادعای خود اسنپ، این تاکسی اینترنتی 80 درصد سهم بازار این حوزه را در اختیار دارد. به گفته «بیژن عباسی آرند» گروه اسنپ متشکل از چندین تیم بوده که آخرین آمار هر یک از این مجموعه‌ها توسط وی اعلام شد؛ آماری که در تصویر زیر می‌توان جزییات آن را مشاهده کرد. توجه کنید که این آمار‌ها در مهر 98 ارائه شده است.
بر اساس گزارش بلومبرگ، گروه MTN به دنبال واگذار کردن دارایی‌های فرعی و یکپارچه کردن فعالیت‌هایش و تهیه نقدینگی برای کاهش بار بدهی خود است.
اسنپ که بر اساس تعداد سفر، در میان 5 تاکسی آنلاین بزرگ دنیا قرار می‌گیرد، از معدود استارتاپ‌های ایرانی است که ترکیب سهامداران بین‌المللی و ایرانی در شکل‌گیری آن نقش داشته‌اند. گروه MTN و هایپراستار از سرمایه‌گذاران اسنپ هستند، هرچند همیشه عنوان شده که «راکت اینترنت» هم در بین سهام‌داران خارجی اسنپ است،، اما این شرکت در سال‌های اخیر بار‌ها این موضوع را تکذیب کرده است.

چندی پیش «ژوبین علاقبند» از مدیریت اسنپ کناره‌گیری کرد و یکی از مدیران ارشد در ایرانسل به نام «محمد خلج قاسم آبادی» کنترل و هدایت اسنپ را بر عهده گرفت. باید دید با خروج MTN از این مجموعه، اسنپ چگونه توسط مدیرعامل جدید و سرمایه‌گذار جدیدش (که هنوز مشخص نیست چه مجموعه‌ای خواهد بود) هدایت می‌شود و مسیر خود را به کدام سمت پیش خواهد برد.
در گذشته، اسنپ یکبار رسما اعلام کرده بود که ارزش مالی‌اش بیش از یک میلیارد دلار شده و این شرکت اولین یونیکورن ایرانی به شمار می‌رود، آمار و ارقامی که البته بیشتر حاصل تحلیل سایر شرکت‌های بزرگ تاکسی اینترنتی در منطقه و جهان و حاصل یک برآورد بودند تا واقعیتی که در بازار بورس قابل مشاهده باشد یا دست کم خرید و فروشی بر اساس در بازار خصوصی انجام شده باشد. با این حال، باید گفت بر اساس آخرین گزارش اسنپ بیش از 30 میلیون مسافر دارد و در نهایت حتی اگر یونیکورن هم نباشد، یکی از شانس‌های اصلی ایران برای داشتن یونیکورن در حوزه فناوری است.
همچنین آنطور که مدیرعامل ایرانسل اعلام کرده، امروزه بیش از 3 هزار نفر در گروه اسنپ به شکل مستقیم استخدام شده‌اند که 99 درصد آن‌ها ایرانی هستند. او همینطور گفت که این گروه به شکل غیر مستقیم برای 1.5 میلیون نفر اشتغالزایی کرده است.
ایرانسل؛ دارایی مهم، اما غیرحیاتی
سه ماه پیش بیژن عباسی آرند، مدیرعامل ایرانسل اعلام کرده بود که آماده جذب سرمایه‌گذاری جدید و همکاری با شرکت‌های جهانی است. آرند در اوایل اردیبهشت ماه سال‌جاری در گفتگو با شبکه تلویزیونی جام‌جم این مسأله را عنوان کرد و ساخت گوشی‌های همراه در ایران را رویکرد جدید ایرانسل خوانده بود. شرکت مخابراتی همچنین درگیر یک دعوی حقوقی یک‌ساله بود که البته موفق به دریافت ادعای خود نشد. با این وجود رالف ماپیتا، مدیر مالی MTN گفته بود که شرکا و سهامداران ایرانی رفتار خوبی با این شرکت داشته‌اند.

به گزارش فشار‌های دولت ترامپ ممکن است در این تصمیم شرکت مخابراتی آفریقایی تأثیرگذار باشد. حدود ١٧٠ میلیون دلار از سرمایه این شرکت به صورت سهام و وام در کشور‌های خاورمیانه‌ای به دام افتاده است. به گفته مدیر مالی MTN این شرکت پس از برجام و پیش از خروج آمریکا از این توافق توانست حدود یک‌میلیارد دلار از سرمایه خود را بیرون بکشد. حالا با پایین آمدن ارزش پول ایران رویای جذب سرمایه بیشتر کنار رفته و کابوسی جدید جای آن را گرفته است.
MTN از معدود شرکت‌هایی بود که با وجود مشکلات ناشی از تحریم در ایران ماند و سرمایه‌گذاری کرد. سال‌های پیش از برجام این شرکت قادر به خروج سرمایه خود از ایران نبود و حتی پس از خروج آمریکا از برجام نیز این شرکت از معدود شرکت‌هایی بود که به صراحت از ادامه فعالیت خود در ایران دفاع کرد. البته حالا به هر دلیل MTN قصد خروج از ایران را دارد. برخی دلیل این رفتار را فشار‌های آمریکا می‌دانند و برخی هم معتقدند تجربه تحریم پیشین در کنار کاهش ارزش پول ملی ایران دلیلی است که باعث شده MTN به فکر خروج دائمی از ایران بیفتد.
منبع: دنیای اقتصاد، شهروند و دیجیاتو