سیاست و بازاریابی - از زمانی معرفی‌اش در سال 2008 میلادی، مرورگر گوگل کروم تبدیل به یکی از محبوب‌ترین متدهای گشت‌وگذار در اینترنت شده است. با این همه، آیا می‌دانستید که کروم در واقع یکی از زیرمجموعه‌های پروژه‌ای دیگر به نام «پروژه کرومیوم» است؟ این پروژه متن‌باز، با سرمایه‌گذاری گوگل کلید خورد و به ساخت مرورگر و سیستم عاملی منجر شد که به صورت رایگان در دسترس هرکسی قرار گرفته و توسعه‌دهندگان هم به راحتی قادر به توسعه اپلیکیشن برای آن هستند. امروز بسیاری از مرورگرها با فونداسیون کرومیومی توسعه‌ یافته‌اند که تیم گوگل در زمان نه‌چندان دور آن را ساخت: از جمله این مرورگرها می‌توان به اوپرا و مرورگر Edge مایکروسافت اشاره کرد.

کرومیوم ضمنا ستون فقرات گوگل کروم و لپ‌تاپ‌های کروم‌بوک و چیزهایی از این دست نیز هست. این نرم‌افزاری شدیدا کارآمد برای طراحان رابط کاربری، توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و هرکس دیگری که در این حوزه فعالیت می‌کند به حساب می‌آید. علاوه بر این، هر نرم‌افزاری که با کرومیوم ساخته شد فورا در سراسر اینترنت در دسترس قرار می‌گیرد. در واقع همین موضوع بود که باعث شد مایکروسافت فرصتی عالی برای برگشت به بازار داشته باشد و فورا Edge برا به محبوبیت برساند.
در این مقاله می‌خوانیم که پروژه کرومیوم چطور آغاز شد، مرورگر و سیستم عامل کرومیوم قادر به انجام چه کارهایی هستند و اینکه چطور گوگل توسعه مرورگر وب را برای همیشه تغییر داد.

کرومیوم چیست و چه تفاوتی با کروم دارد؟

گوگل کروم در ماه سپتامبر سال 2008 میلادی عرضه شد و گوگل در کنار آن، اعلام کرد که روی کرومیوم نیز سرمایه‌گذاری کرده. خود گوگل این پروژه را این‌طور توصیف کرد: یک پروژه مرورگر متن‌باز که قرار است راهی امن‌تر، سریع‌تر و باثبات‌تر برای تجربه وب از سوی تمام کاربران اینترنت باشد.»
اگرچه حق دارید تصور کنید سورس کد کرومیوم به شکل‌گیری معماری گوگل کروم کمک کرده، اما غافلگیر خواهید شد اگر بگویم که شباهت‌ها همین‌جا به پایان می‌رسد. هر دو مرورگر بر فونداسیونی یکسان بنا شده‌اند ولی با کدهای اضافه (مانند جاوا اسکریپت یا HTML5) یا یک سیستم به‌روزرسانی خودکار، کروم است که گیرتان می‌آید و نه کرومیوم. به عبارت دیگر، کرومیوم یک مرورگر وب رایگان است که می‌توان آن را بسته به نیازهای شخصی یا سازمانی، دستکاری کرد.
کرومیوم در ساخت مرورگر Edge مورد استفاده مایکروسافت قرار گرفت، عمدتا به این خاطر که کرومیوم سازگاری آنی با تمام اجزای اینترنت دارد و مهم نیست کاربر پی‌سی باشید یا مک. به خاطر این سهولت استفاده پیش‌فرض، مایکروسافت فرصتی داشته که دست به نوآوری زده، دوباره وارد بازار شود و حتی رقبا را به بهبود سرویس‌هایشان برای باقی ماندن در رقابت ترغیب کند. استفاده مایکروسافت از پلتفرم کرومیوم، گامی بزرگ به سمت استفاده گسترده از مرورگر کرومیوم بود. توسعه‌دهندگان شخص ثالث، وب‌مسترها و طراحان اپلیکیشن حالا یک گزینه بالقوه بزرگ پیش روی خود می‌بینند و زمان، میزان موفقیت کرومیوم را تعیین خواهد کرد.
عرضه اج کرومیوم و میزان استقبال از آن

مرورگر Edge Chromium با نام رمز Anaheim طی سال 2019 در دست توسعه بود و 15 ژانویه 2020 عرضه شد. از آن‌جایی که کرومیوم متن‌باز است و مایکروسافت هم عادت به دریافت پول بابت مرورگر ندارد، پروژه اج هیچ هزینه‌ای روی دست پروژه نگذاشته است - شما هم می‌توانید به رایگان دریافتش کنید. اگر به شخصی نگه داشتن عادات‌تان در اینترنت دارید، اج گزینه‌ای جایگزین برای سافاری و فایرفاکس به حساب می‌آید که بیشتر از کروم به حریم شخصی شما اهمیت می‌دهند. از آن‌جایی که گوگل تا قبل از سال 2022 برنامه‌ای برای حذف کردن پایشگرها و کوکی‌های شخص ثالث نخواهد داشت، اج بیشتر به افرادی می‌نشیند که امنیت را حسابی حدی می‌گیرند.
اگر برایتان سوال است که نظر شرکت موزیلا، سازنده مرورگر فایرفاکس، راجع به پروژه گوگل چه بوده، باید بگوییم که آنقدرها خشنود نبود. اینکه یک رقیب جدید در دنیای مرورگرها ظاهر شود به‌هیچ‌وجه خبر خوبی نیست، حالا این رقیب ضمنا دارد از کرومیوم هم استفاده می‌کند. موزیلا در یک بلاگ پست، از مایکروسافت به خاطر «بیخیال شدن» اج مورد انتقاد قرار داد و گفت این شرکت دارد یک مونوپلی دیگر در محیط مرورگرها می‌سازد.
موزیلا نگران است که این موضوع، داده‌های بیشتری به دست گوگل برساند و دیگر خبری از رقبای واقعی نباشد. نقطه نظر موزیلا قطعا در نوع خودش جالب است اما تاثیرات گسترده‌تر مرورگر جدید هنوز دیده نشده‌اند. استفاده از ابزارهای متن‌باز گوگل لزوما به این معنا نیست که گوگل روی تمام پروژه کنترل دارد.
علاوه‌بر این، دارندگان لپ‌تاپ‌های کروم‌بوک هم شاید غافلگیر شوند اگر بدانند که فونداسیون سیستم عامل کامپیوترشان هم در واقع کرومیوم است. بزرگ‌ترین تفاوت کروم و کرومیوم را می‌توان در انبوهی از قابلیت‌ها و نرم‌افزارهایی جستجو کرد که روی کروم در دسترس قرار دارند و روی کرومیوم نه - چیزهایی مانند سندباکس‌های امنیتی، ادوبی فلش، گزارش خطا و Google Update. سیستم عامل کرومیوم ضمنا از انبوهی از کدنویسی‌ها، منابع و ابزارها بهره‌مند شده که به توسعه‌دهندگان اپلیکیشن موبایل و سازندگان وب‌سایت کمکی شایان می‌کنند.
افزونه‌های کروم و قابلیت‌های اج در کرومیوم

وقتی خبر مربوط به مرورگر جدید اج برای نخستین بار اعلام شد، اکثر مردم سوالی یکسان داشتند: «اگر مرورگر جدید دارد بر مبنای کرومیوم ساخته می‌شود، یعنی می‌توانم از افزونه‌های کروم روی آن استفاده کنم؟». هرکسی که برای مدتی هرچند کوتاه از مرورگر کروم استفاده کرده باشد، احتمالا به نصب چند افزونه هم پرداخته تا تجربه‌اش منحصر‌به‌فرد از اینترنت به دست آورده و به ابزارهای مورد نیاز دسترسی مداوم داشته باشد. سپس مایکروسافت تایید کرد که مرورگر جدید با هدف پشتیبانی از افزونه‌های کروم ساخته شده.
اج در حال حاضر چندین افزونه مورد تایید خود مایکروسافت دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به لینکدین، توییتر، دستیار آمازون، اورنوت و Web Clipper اشاره کرد. اگر به دنبال افزونه‌های کروم باشید، نخست باید یکی از تنظیمات منوی Edge Extensions را غیر فعال کنید تا نصب افزونه از استورهای دیگر امکان‌پذیر شود. اما بسیاری از افزونه‌های کروم اکنون تست نشده‌اند و مایکروسافت هم در مرورگر اج این موضوع را هشدار می‌دهد.
برای مثال، برخی از افزونه‌هایی که نیازمند دسترسی به اکانت گوگل شما هستند تا همگام باقی بمانند، به احتمال زیاد با مشکل مواجه می‌شوند. مایکروسافت وعده داده که سلکشن افزونه‌های کروم را بهبود می‌بخشد و از افزونه‌های فایرفاکس هم پشتیبانی خواهد کرد. اما اکنون چند وقتی است که خبری در این راستا به گوش‌مان نرسیده.
تا جایی که به رابط کاربری مربوط می‌شود، هرکسی که با کلیت اینترنت اکسپلورر قدیم آشنا باشد، به راحتی با اج نیز کار خواهد کرد. اما اج اکنون تدابیری جدید مانند دکمه‌های ترکیبی و تب‌هایی برای ذخیره فضا نیز به کار گرفته است. از جمله بهبودهای ایجاد شده نسبت به اینترنت اکسپلورر می‌توان به تعبیه دستیار صوتی کورتانا، امکان وارد کردن URLها و عبارات جستجو در بالای صفحه، قابلیت اشتراک‌گذاری داخلی برای شبکه‌های اجتماعی و حالت مطالعه اشاره کرد.
اما یک سوال مطرح می‌شود: چه به سر اپلیکیشن قدیمی‌تر Edge آمده که از EdgeHTML استفاده می‌کند؟ مایکروسافت اعلام کرده که پشتیبانی از اینترنت اکسپلورر در روز 30 نوامبر 2020، پشتیبانی از Edge Legacy در روز 9 مارس 2021 و پشتیبانی از مایکروسافت 365 در روز 17 آگوست 2021 به پایان می‌رسد. درحالی که این مقاله نوشته می‌شود، هنوز آینده EdgeHTML مشخص نیست. هرچند که سیگنال‌هایی مثبت نیز از سوی مایکروسافت دریافت نمی‌شود.
دیگر مرورگرهای مبتنی بر کرومیوم در بازار

گوگل کروم اکنون یکی از محبوب‌ترین مرورگرهای وبی است که بر مبنای کرومیوم ساخته شده و اج هم بازیگر تازه میدان است. اما چندین مرورگر محبوب دیگر نیز داریم که با سورس کد کرومیوم ساخته شده‌اند: مانند اوپرا، بریو (Brave) و ویوالدی. اگرچه این مرورگرها به اندازه برندهای گوگل و مایکروسافت شناخته شده نیستند، اما هرکدام تجربه‌ای عالی از گشت‌وگذار در وب فراهم آورده و انبوهی از ابزارها و قابلیت‌های جالب برای رقابت با مرورگرهای استانداردتر دارند.
Opera به فراهم آورده تجربه‌ای روان و بی‌دردسر در وب معروف است که به کاربران اجازه می‌دهد اپلیکیشن‌های شخص ثالث مانند تلگرام و واتس‌اپ را با مرورگر ادغام کنند، به تب اخبار در اج و کروم دسترسی داشته باشند و بتوانند لینک‌های وب و یادداشت‌ها را به آسانی میان کامپیوتر و موبایل جابه‌جا نمایند. Bravo روی حفاظت از حریم شخصی متمرکز است. از قابلیت‌های برجسته مرورگر می‌توان به شمارشگری اشاره کرد که تعداد پایشگرها و تبلیغات بلاک شده را به نمایش در می‌آورد و متوجه می‌شوید چقدر در زمان‌تان صرفه‌جویی شده. Vivaldi هم رقیبی نسبتا تازه‌وارد است که هم از حریم شخصی‌تان محافظت می‌کند، هم انبوهی از افزونه‌ دارد و عملا کروم را به چالش می‌کشد. اگرچه هنوز آینده کرومیوم مشخص نشده، اما تصمیم مایکروسافت برای رها کردن مرورگر قدیمی اج و استفاده از پلتفرم متن‌باز گوگل،‌ قطعا تاثیرش را خواهد گذاشت. اج به صورت پیش‌فرض روی کامپیوترهای ویندوزی آینده نصب خواهد بود اما هرکسی که ورژنی سازگار از macOS یا ویندوز 10 داشته باشد هم می‌تواند آن را به رایگان دریافت کند.