سیاست و بازاریابی - شهر: پس از گذشت نزدیک به چهار سال از فاجعه پلاسکو، ساختمان جدیدی در همان نقطه سربرآورده است، ساختمانی که گرچه انتقادهای زیادی به جانمایی آن وارد شده؛ اما دستکم کسبه پلاسکو را دوباره به خانه‌شان آورده است.

به گزارش شهر، تلی از خاکستر، حجم زیادی نخاله ساختمانی و تیرآهن‌های گداخته نتیجه سه و نیم ساعت سوختن و در نهایت فروریختن ساختمانی بود 17 طبقه با 560 واحد تجاری که نیم قرن قدمت داشت. شاید خیلی‌ها حادثه پلاسکو را یک آتش سوزی تصور می‌کردند که با کمترین تلفات انسانی و مالی ختم به خیر می‌شود، اما حادثه چیزی فراتر از یک فاجعه بود. 30 دی ماه 1399 ساعت 7:59 دقیقه صبح، شعله‌های آتش از طبقات هشتم و نهم ساختمان پلاسکو که بیشتر شامل واحدهای تولیدی لباس بودند و در شیفت شب هم به کار می‌پرداختند، زبانه کشید. پس از حضور مأموران آتش‌نشانی و حوالی ساعت 11 صبح در حالی گفته شد آتش مهار شده‌ است، مغازه داران برای نجات هر آنچه ممکن بود از دست برود به ساختمان نیمه سوخته هجوم آوردند.
سقوط پلاسکو
ساختمان پلاسکو با لقب نخستین آسمان خراش تهران، پس از 3.5 ساعت سوختن در حوالی ساعت 11:33 درحالی‌که تعداد زیادی آتش‌نشان در داخل و بیرون ساختمان در حال کنترل آتش بودند، به‌طور عمودی ریزش کرد، فروریخت و کامل تخریب شد. در نخستین ساعات پس از ریزش ساختمان، بوی شدید گاز در منطقه احساس می‌شد و مسئولان شهری احتمال گسترش حادثه را می‌دادند و از مردم می‌خواستند محل را ترک کنند. اما کدام انسان است که به راحتی کناری بنشیند و نظاره گر سوختن اموالش باشد به هیچ تلاشی برای بازپسگیری دوباره آن. این خاصیت و وجه شخصیتی انسانی سبب شد تا مغازه داران و کارگران پلاسکو همچنان دست از تلاش برای نجات اموالشان برندارند حتی با وجود سقوط 17 طبقه.

شهادت 16 آتش نشان
شهادت 16 آتش نشان، کشته شدن پنج شهروند عادی، 235 مصدوم و سوختن صدها تن لباس و پوشاک به ارزش 150 میلیارد تومان خط پایانی بود بر فاجعه پلاسکو. بر اثر این حادثه و عملیات‌های آواربرداری پس از آن حدود 235 نفر مصدوم شدند که بعضی از آنان به صورت سرپایی مداوا شدند. یکی از آتش نشانان حاضر در زمان تخریب به علت شدت سوختگی در بیمارستان درگذشت. همچنین پیکر 15 آتش‌نشان و پنج شهروند عادی نیز از زیر آوار خارج شد.
دلایل گسترش آتش
همزمان با مراحل آواربرداری که تقریبا 9 شبانه روز طول کشید، هیات بررسی حادثه پلاسکو تشکیل شد و مدتی بعد گزارش داد که ساختمان پلاسکو به دلیل اتصال برق (و احتمالاً نشت هم‌زمان گاز از ‏کپسول گاز) آتش گرفت و علت گسترش آتش‌سوزی هم ‏وجود مقادیر فوق‌العاده زیاد پارچه در ساختمان، ارتباط کامل بین فضاها از طریق سقف‌های کاذب، پلکان و شفت تأسیسات و گسترش آتش از طریق این فضاها، نبودن هرگونه فضا بندی و جداسازی مقاوم در برابر آتش درون و در بین طبقات ساختمان، نبود پلکان اضطراری و وجود اشکال در پلکان و نبود انطباق راه خروج با طراحی صحیح و برابر با اصول ایمنی در برابر آتش، نبود وجود سیستم بارنده خودکار (اسپرینکلر) در ساختمان، مشکلات فنی لوله‌های قائم آتش‌نشانی و عدم تعمیر و نگهداری صحیح از آن‌ها در دوران بهره‌برداری، نبودن یک سیستم گرمایشی استاندارد و وجود تعداد زیادی کپسول‌های گاز پیک‌نیکی و نیز وجود موانع زیادی برای فعالیت آتش‌نشانان عنوان‌شده که سرعت عمل آن‌ها را کاهش داده است، نتیجه بررسی‌های فنی در زمینه علت ریزش ساختمان فقط آتش‌سوزی اعلام شد و هرگونه فرضیه‌ای مبنی بر وقوع انفجار یا وجود مواد قابل‌انفجار در هر سطحی رد شد.
تقریبا یکماه پس از حادثه پلاسکو و آتش سوزی و فروریختن ساختمان پلاسکو، مجتمع نور در تقاطع خیابان ولی عصر (عج) با خیابان طالقانی تهران محل جدیدی بود که برای اسکان 600 کسبه این ساختمان در نظر گرفته شد. محمد سعیدی کیا رئیس وقت بنیاد مستضعفان و مالک ساختمان پلاسکو همان زمان گفت: «امور مربوط به گرفتن پروانه ساخت ساختمان پلاسکو انجام‌ شده است و امیدواریم ظرف 2 سال آینده این ساختمان بر اساس مقررات ملی ساختمان ساخته و به ذی‌حقان تحویل داده شود.»
اواسط خرداد سال 1396 مسئولان بنیاد مستضعفان با اعلام این که پلاسکوی جدید تجاری است نه تولیدی از نهایی شدن طرح منتخب این ساختمان تا شهریور همان سال خبر دادند.
آغازی بر پلاسکوی جدید
پس از چندین نشست و کار کارشناسی درباره ساختمان جدید پلاسکو در شورای عالی معماری و شهرسازی، در نهایت یک مصوبه ابلاغ شد؛ در این مصوبه سه بندی تاکید شده که «شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران با تمرکز بر ابعاد مختلف پروژه پلاسکو، ضرورت تامین معادل واحدهای تجاری آسیب‌دیده و یادمان شهدای آتش نشان در ساختمان جدیدالاحداث را مدنظر داشته و بنابر ضرورت انطباق اقدامات اجرایی با پروانه ساختمانی بر تسریع در فرآیندهای قانونی اخذ پروانه تاکید می‌کند.»
همچنین «نظر به تخریب قهری ساختمان پلاسکو، لزوم تثبیت حقوق مکتسبه و ضرورت تامین پارکینگ از یک طرف و عدم امکان تامین پارکینگ مطابق ضوابط طرح تفصیلی در ساختمان جدیدالاحداث و نیز عدم امکان استفاده از فضای باز مجاور ساختمان بنا بر ثبت ملی اراضی و ممنوعیت‌های میراثی وضع‌شده توسط وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و همسو با سیاست‌های کاهش و کنترل حضور خودرو در بافت مرکزی شهر تهران مقرر می‌شود، پارکینگ مورد توافق بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و شهرداری تهران موسوم به "پروانه" توسط بنیاد، مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی شده و به‌عنوان پارکینگ مورد نیاز ساختمان پلاسکو اختصاص یابد.»
آنطور که در بند سه این مصوبه آمده است «شهرداری تهران در جهت تعدیل و کاهش حضور خودرو در بافت مرکزی شهر و تسریع فرایند نوسازی بافت ناکارآمد موجود و همچنین افزایش سهم حمل و نقل عمومی در بافت موصوف، ضوابط تامین پارکینگ در این بافت را مورد بازنگری قرار داده و پس از طی فرآیند قانونی لازم به دبیرخانه شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارسال کند.»
حال پس از گذشت تقریبا چهار سال از فاجعه پلاسکو، ساختمان جدیدی در همان نقطه سربرآورده است، ساختمانی که گرچه انتقادهای زیادی به جانمایی آن وارد شده؛ اما دستکم کسبه پلاسکو را دوباره به خانه‌شان آورده است.
خبرنگار: فریبا رحمانی