بزرگنمايي:

سیاست و بازاریابی -

فعالان اقتصادی که در محدوده مناطق آزاد فعالیت می‌کنند از پرداخت مالیات بر درآمد و دارایی موضوع مالیات‌های مستقیم معاف‌اند و یا موظف به پرداخت مالیات اما با نرخ صفر هستند. اساساً تفاوت این دو موضوع چیست و نهایتاً فعالان اقتصادی مناطق آزاد چه وضعیتی دارند؟ در بررسی قانون مالیات‌های مستقیم، قانون مالیات بر ارزش‌افزوده، قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و قوانین برنامه توسعه به‌ویژه قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور می‌توان پاسخ این سؤالات را مشاهده کرد.
در ماده 12 قانون مالیات بر ارزش‌افزوده موارد معاف از پرداخت این نوع مالیات برشمرده شده است. در این ماده‌قانونی مواردی از قبیل عرضه کالا و ارائه خدمات در حوزه محصولات کشاورزی فرآوری نشده، دام و طیور زنده، کتاب و مطبوعات، اموال غیرمنقول، انواع دارو، فرش دستباف و خدمات حمل‌ونقل عمومی مسافری درون و برون‌شهری و برخی موارد دیگر از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده معاف شده‌اند. با استناد به این قانون، عرضه‌کنندگان کالا و خدمات در حوزه‌های ذکرشده، اظهارنامه مالیاتی برای سازمان امور مالیاتی در خصوص مالیات بر ارزش‌افزوده ارسال نمی‌کنند و به معنی دقیق کلمه معاف شده‌اند، درواقع نه مبلغی بابت مالیات بر ارزش‌افزوده دریافت و پرداخت می‌کنند و نه اظهارنامه‌ای ارسال می‌کنند؛ اما در ادامه این سؤال مطرح می‌شود مفهوم مالیات به نرخ صفر چیست؟ با عنایت به بند الف ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم، در مالیات به نرخ صفر، مودی مالیاتی موظف به ارسال اظهارنامه مالیاتی برای سازمان امور مالیاتی است اما درنهایت، مالیات بر درآمدش به نرخ صفر درصد محاسبه می‌شود. در این نوع مالیات ارسال اظهارنامه، شرط برخورداری از نرخ صفر است.
موارد مالیات به نرخ صفر محدود به دوره زمانی است اما معافیت مالیاتی این‌گونه نیست. به‌عنوان نمونه با توجه به مفاد ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم درآمدهای ابرازی فعالان اقتصادی ناشی از فعالیت‌های تولیدی و معدنی اشخاص غیرحقوقی دولتی با شرایط خاصی به مدت 5 سال و در مناطق کمتر توسعه‌یافته به مدت 10 سال به نرخ صفر مشمول مالیات می‌شوند و درصورتی‌که همان اشخاص در شهرک صنعتی یا منطقه ویژه اقتصادی فعال باشند به مدت 7 سال و در مواردی که در مناطق کمتر توسعه‌یافته فعالیت کنند به مدت 13 سال به نرخ صفر مشمول مالیات می‌شوند.
ازاین‌رو و با این تفاصیل، فعالان اقتصادی مستقر در مناطق آزاد، مشمول معافیت مالیاتی هستند یا مالیات به نرخ صفر؟ برای واکاوی دقیق‌تر موضوع لازم است به سال 1372 بازگردیم؛ سالی که قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تصویب شد.
در ماده 13 همین قانون (و طی اصلاحات بعدی آن) فعالان اقتصادی مناطق آزاد به مدت 20 سال معاف از پرداخت مالیات بر درآمد و دارایی موضوع قانون مالیات‌های مستقیم شدند. بعدها در قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه ذیل بند الف ماده 112 صراحتاً ذکر شد که سازمان‌های مناطق آزاد صرفاً تابع قانون چگونگی اداره مناطق آزاد هستند یعنی مؤدیان مالیاتی تابع معافیت مالیاتی مندرج در ماده 13 این قانون هستند اما در عرصه عملیاتی و با توجه به بند الف و همچنین تبصره 2 ماده 119 قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه مقرر شد سیاست اعتبار مالیاتی با نرخ صفر به‌جای معافیت مالیاتی قرار گیرد و تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر شرط برخورداری از هرگونه معافیت مالیاتی باشد. نهایتاً معافیت مالیاتی فعالان اقتصادی مناطق آزاد موضوع‌بند الف ماده 112 قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه مطابق با بند الف و تبصره 2 ماده 119 همین قانون تفسیر شد و به‌این‌ترتیب ارسال اظهارنامه مالیاتی برای برخورداری از معافیت مالیاتی در مناطق آزاد الزامی شد. در این زمینه دستورالعمل نحوه ارائه اظهارنامه مالیاتی و عملکرد مالی در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی با شماره 64639 در تاریخ 11 / 4 / 1396 با امضای مشترک دبیر وقت شورای عالی مناطق آزاد و وزیر وقت امور اقتصادی و دارایی، ابلاغ گردید.
هرچند که دربند الف ماده 65 قانون احکام دائمی توسعه کشور مجدداً تأکید شده بود که سازمان‌های مناطق آزاد صرفاً تابع قانون چگونگی اداره مناطق آزاد مصوب سال 1372 و اصلاحات بعدی آن و قانون کار هستند اما در حال حاضر موضوع معافیت مالیاتی فعالان اقتصادی در مناطق آزاد در مدت 20 سال نخست فعالیت صرفاً با ارائه اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی امکان‌پذیر است. اصلاح قوانین موضوعه در این خصوص در جهت تسهیل کسب‌وکار و تجارت و فعالیت‌های کلان اقتصادی و اجرای بند الف ماده 65 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور به‌صورت کامل می‌تواند به فعالان اقتصادی مناطق آزاد کمک کند.
** منبع: اقتصاد 24 / محمود منزوی زاده، مشاور امور بین الملل و مدیرکل حوزه دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی