سیاست و بازاریابی - ارگونومی و کار زنان
با افزایش تعداد زنان شاغل ، نگرانی در مورد سلامتی و امنیت آنها نیز افزایش می یابد .علاوه برخطرات ابتدایی برای همه کارگران ، مواردی خاص سلامتی و ایمنی کارگران زن وجود دارد که موانعی برای ورود و باقی ماندن زنان درمحیط کارایجاد می کند.بهبود شرایط کار برای زنان در مشاغل مختلف علاوه بر تامین سلامتی وامنیت تلاشی در جهت جذب و نگهداری زنان کارگر است . هر سازمانی قبل از استخدام نیروی کار زن باید مطمئن شود که محیط کار برای آنها مناسب است.
امروزه حدود 60 درصد از زنان بالای 16 سال به کارهای مختلف اشتغال دارند . زنان تقریبا 44 درصد از نیروی کار و 33درصد از آسیب دیدگان در کار را تشکیل می دهند . توجه به تفاوت ها در ابعاد بدن زنان و مردان برای طراحی ابزار و محل کار یکی از وظایف مهم ارگونومیست‌ها است.
مشکلات کاری زنان :
* نامناسب بودن ابزار و تجهیزات به طور فیزیکی برای کارگران زن
* وجود محیط های کاری خصمانه و خشن ،محدودیت دسترسی به سرویس های بهداشتی، لباسهای محافظ وتجهیزات درسایزهای اشتباه و نامناسب ، ضعف آموزش شغلی و حمایت فیزیکی نامناسب
* رواج تبعیض جنسی ونگرشهای ضد زنان در بعضی از محل های کاری
* ایجاد ترس و استرس برای زنان در اثر کاردر انزوا و جدا از دیگران ومنزوی شدن به وسیله سرکارگران
* بی میلی نسبت به گزارش مشکلات سلامتی و ایمنی محیط کار
* اثربیشتر مشکلات طراحی ارگونومیکی در محل کار بر روی زنان نسبت به مردان
* ایجاد خطرات تولید مثلی و اثرات نامطلوب بر روی جنین ها در اثر استفاده از عوامل شیمیایی ، فیزیکی یا بیولوژیکی
* محروم کردن زنان باردار از کار به خاطر حل مشکلات بالقوه
* سپرده شدن کارهای غیر مهارتی و روتین و ساده به زنان
* ابتلا به بیماریهای ماهیچهای – اسکلتی به دلیل نوع مشاغل خاص زنان
* ریسک بیشتر نشستن مدید و رانندگی برای زنان باردار
* آسیب های مربوط به کشش هاوتنشهای ماهیچه ای در کارهای تکراری و با سرعت بالا
* عدم سازگاری یا سازگاری کم ایستگاه های کاری با اندازه و شکل بدن زنان
* وجود استرس های جدی ناشی از شیفت های نامنظم وساعتهای طولانی
* آسیب پذیری زنان نسبت به بیماریهای مربوط به کار به دلیل ویژگیهای فیزیولوژیکی آنها و تکنولوژی های طراحی شده نامناسب
* 62 درصد از آسیب های رباطی ، 89 درصد ازآسیب های مربوط به تایپ تکراری و استفاده ازکیبرد، 64درصد آسیبهای مربوط به استفاده تکراری از ابزار و قراردادن و برداشتن اشیاء به طورمتناوب، 77درصد خستگی های چشمی ناشی ازکارباکامپیوتردرموردزنان روی می دهد.
ویژگیهای کاری زنان و تفاوت آنها با مردان:
* قدرت استاتیک متوسط مربوط به بازوها، پاها و تنه در مورد زنان کوچکتر از مردان است.
* به طور متوسط قدرت دست زنان تقریبا” 50 تا 60 درصد قدرت دست مردان است.
* یک زن با قدرت متوسط توانایی اعمال 250 نیوتون نیرو را دارد که این مقدار در مورد یک مرد 500 نیوتن است.
* به طور متوسط قدرت ماهیچه ای زنان تقریبا” 3/2 مردان است.
* میزان تفاوت در سایز بدن زنان و مردان تقریبا” 20 درصد است.
* قدرت ماهیچه های پایین تنه زنان بیشتر از ماهیچه های بالاتنه آنها است.
* هر تفاوتی بین زن و مرد در تحمل مشکلات کار شیفتی از تفاوت در ظرفیت کاری آنها ناشی می شود.
* زنان دونقطه ضعف دارند : توان متوسط پایین ترومحدوده کاری متوسط کوچکتر
* زنان برای جستجو ، خواندن و پذیرفتن هشدارها و اخطارها و به کار بردن وسایل با ایمنی کامل نسبت به مردان تمایل بیشتری دارند.
* دقت زنان در درک نشانه ها و علائم ایمنی نسبت به مردان بیشتر است.
* زنان به ریسکها و خطرات نسبت به مردان توجه بیشتری دارند.
* طاقت و تحمل کارگران زن در ارتباط با کارشان بیشتراز مردان است.
* طول متوسط دست زنان 0.8 اینچ کوتاه تر از مردان است اما سایز دستگیره و وزن ابزار مطابق با سایز و قدرت دست مردان طراحی می شوند.
* ساختار لگنی زنان با مردان متفاوت است ومرکز ثقل آنها پایین
تر ازمردان است. این مسئله بر روی مشاغلی که نیاز به ایستادن در یک ایستگاه کاری دارد اثرمی گذارد.
* زنان به طور متوسط قدرت بالا تنه کمتری نسبت به مردان دارندونمیتوانند از همه فنون مردان برای بلند کردن و جابجا کردن مواد استفاده کنند.
* ابعاد بیشتر قسمت های بدن مردان معمولا” از زنان بزرگتر است وتنها چهار بعد بدن زنان از مردان بزرگتر است . بارداری نیز بر ابعاد خاصی از بدن زنان(شکم و لگن)اثرمی گذارد.
* درجه حرارتی که زنان برای محیط کار و زندگی خود ترجیح می دهند به طور متوسط 0.3 درجه سانتیگراد بالاترازاین درجه برای مردان است .
بارداری :
* در دوران بارداری سرعت ضربان قلب و مصرف انرژی افزایش می یابد.
* کارکنان باردار نیاز به استراحت های کوتاه مدت و بسیار زیاد دارند.
* اگرزنان بارداردرمعرض سروصدای بیش از90دسی بل قرارگیرند کودکانی با وزن پایین ومشکلات قلبی،ریوی وناتوانی دریادگیری به دنیا می آورند.
* ارتعاش و لرزش به عنوان یک عامل ریسک ارگونومیکی ، خطر آسیب دائمی رباط را برای یک زن باردار افزایش می دهد.
* حضور زنان باردار درمعرض میدانهای الکترومغناطیسی و استفاده طولانی مدت از مانیتورباید محدود شود.
* زنان باردار نسبت به اثرات عوامل استرس زای روانی درمحیط کار حساس ترند.
* خستگی وکار شیفتی باشیفتهای طولانی باعث تولد زودرس یا سقط جنین می شود.
* کارهای کاملا” دستی یا تکراری و کارکردن درمحیط بی نور باید در طول مدت بارداری حذف شوند.
* احتمال از دست دادن تعادل برای یک زن باردار در حالت ایستاده بیشتر می شود.پس در صورت امکان باید زنان باردار را به کارهای نشسته گماشت.
* برای زنان باردارفضای کافی جهت حرکت در اطراف ماشینها و وسایل وبین ایستگاه های کار وجود داشته باشد و برای آنها تسهیلات نشستن فراهم شود.
* شرایط محل کار نباید خطری برای زن باردار و کودک او ایجاد کند.
* به زنان باردار مخصوصا” در ماه های آخر بارداری کارهای سبک واگذار شودوامکان استراحت کافی در خلال آن هم وجود داشته باشد.
* تسهیلات رفاهی کافی برای استفاده زنان باردار در طول کار فراهم شود.
پیشنهادات و راه حل هایی برای مشکلات کار زنان:
* آموزش های ارگونومیکی برای مهندسان و مدیران ضروری است تا بتوانند تغییراتی را در محل کار ، ابزار ، سازماندهی کار و فرآیندها به وجود آورند.
* تجهیزات حفاظتی شخصی که قرار است به وسیله کارگران زن مورد استفاده قرار بگیرد باید بر اساس داده های آنتروپومتری (اندازه های بدن ) زنان باشد.
* برای کاهش بیماری های شغلی،ابزار، مواد و تجهیزات باید بر اساس مسائل ارگونومیکی طراحی شوند.
* افزایش آگاهی درباره حدود ایمنی برای بلند کردن اشیاء و سایر حرکات مثل خم
کردن بالاتنه به سمت جلوبرای پیشگیری از بیماری های پشت و کمر
* بی طرفی کلیه وسایل ارتباطی و اطلاع رسانی از لحاظ جنسیتی
* سرویس های بهداشتی باید در وضعیت خوب و سالم و پاکیزه باشند.
* لباسها و تجهیزات حفاظتی شخصی اغلب مناسب کارگران زن نیستند.برای حمایت از کارگران زن باید بندهایی به استاندارد های مربوط به لباس ها وتجهیزات اضافه شود وتولیدکنندگان آنها بازه سایزهای تولیدی را افزایش دهند . کارفرمایان هم باید با توجه به نیروی کارخود آنها را به طور مناسب تهیه کنند.
* مشاغل شامل حرکات تکراری و ایستادن طولانی شناسایی و کاهش داده شوند.
* با توجه به اینکه بسیاری از تکنیکهای اندازه گیری ، وسایل وآزمایشها اول برای مردان توسعه داده شده وبه صورت استاندارد درآمده و بعدا” برای زنان به کار گرفته شده اند باید به طوراختصاصی برای زنان و براسا س تجربیاتشان توسعه داده شوند.
* به زنانی که به خاطر کارشان دچار آسیب و ناتوانی می شوند باید حق ترمیم و بیمه پرداخت شود.
* زنان باید برای استفاده از حق خود تشویق شوند و در مواردی که خطرات مرتبط با ارگونومی وجود دارد کار را نپذیرند.
* فرصت کافی برای یادگرفتن و آزمودن مهارت ها ی جدید و تسهیلات و امکانات آموزشی باید در اختیار کارکنان زن نیز قرار گیرد.
* کمیته های زنان در اتحادیه ها باید با کمیته های سلامتی و ایمنی در همه محل های کاری مشارکت داشته باشند و زنان را به فعالیت در این کمیته ها و شرکت در فعالیت های مرتبط با سلامتی و ایمنی شغلی اتحادیه ها تشویق کنند و مسائل کاری آنها را همواره در نظر داشته باشند.
این مطلب توسط آقای
مهدی داداشی تالیف شده است.
دانلود این مطلب از کتابخانه پایگاه اطلاع رسانی صنعت منابع مورد استفاده در این مطلب :
www.cwhn.ca/resources/workplace/msd.html www.aflcio.org/issues/safty/ergo/ergowomen.cfm www.cdc.gov/niosh/topics/women www.ohcow.on.ca/enews/vol1iss1/pregoergo.html www.ergoweb.com/news/detail.cfm?id=874 Waldemar Karwowski , “ International Encyclopedia of Ergonomics and Human Factors “(volume 1 ) , Taylor & Francis , London and New York ,1798
Ernest J.McCormick “ HUMAN FACTORS ENGINEERING “,Third Edition ,McGraw-Hill,1970
محمد ممقانیان ،" مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی )" ، موسسه مطالعات و برنامه ریزی آموزشی، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران ، 1370