بزرگنمايي:
سیاست و بازاریابی - دلکو یکی از مهمترین قطعات در سیستم جرقه‌زنی خودروهای کاربراتوری به‌شمار می‌رود که نقش مهمی در تنظیم زمان‌بندی جرقه و تقسیم جریان برق بین شمع‌ها برعهده دارد و معیوب‌شدن آن باعث روشن‌نشدن پیشرانه می‌شود.
در پیشرانه‌های بنزینی کاربراتوری برای ایجاد احتراق در سیلندر، نیاز به ایجاد جرقه در زمان مناسب است و قطعات مختلفی در به‌وجودآمده جرقه داخل سیلندر نقش ایفا می‌کنند. اجزای اصلی سیستم جرقه‌زنی خودرو شامل شمع، کویل، وایر شمع و دلکو می‌شود که دلکو در میان آن‌ها نقش مهمی را برعهده دارد. اختراع دلکو (Distributor) را به چارلز کترینگ نسبت می‌دهند و در زمان اختراع آن یکی از شگفت‌انگیزترین ابدعات بشر به‌شمار می‌آمد.
دلکو چیست؟ وکیوم دلکو چیست؟ فیوز دلکو چیست؟ وظیفه خازن دلکو چیست؟ روش تست فیوز دلکو چراغ دلکو چیست؟ چطور دلکو را تنظیم کنیم؟ مگنت دلکو چیست؟ حذف دلکو در سیستم جرقه‌زنی انژکتوری فواید سیستم جرقه‌زنی بدون دلکو دلکو چیست؟
در دلکو فنر و زغال دلکو چکش برق پلاتین خازن صفحات دلکو میل دلکو دستگاه آوانس وزنه‌ای دستگاه آوانس خلائی بدنه درادامه هرکدام از اجزای سازنده‌ی دلکو را بررسی خواهیم کرد. در دلکو
برای انتقال جریان برق فشار قوی از ترمینال مرکزی کویل به چکش برق، از فنر و زغال استفاده می‌شود. این فنر و زغال داخل در دلکو است و هنگام باز‌کردن در دلکو باید از وجود آن اطمینان حاصل کرد. درضمن باید دقت کرد که فنر و زغال از جای خود خارج نشود. وظیفه‌ی فنر این است که همواره زغال را با چکش برق در تماس نگه دارد تا جریان برق فشار قوی ازطریق این فنر و زغال، از ترمینال مرکزی در دلکو به چکش برق انتقال یابد. توجه به این نکته ضروری است که در مدار ثانویه سیستم جرقه‌زنی خودرو، باید فقط ولتاژ زیادی وجود داشته باشد و تاحدممکن جریان عبوری از این مدار را کاهش داد. این موضوع باعث خواهد شد تا از ایجاد پارازیت و همچنین ذوب‌شدن قسمت فلزی چکش برق یا الکترودهای شمع جلوگیری شود. به‌منظور کاهش جریان عبوری از مدار ثانویه سیستم جرقه‌زنی از مقاومت‌هایی استفاده می‌شود که به‌طور سری در مدار قرار گرفته‌اند و شامل موارد زیر می‌شوند: مقاومت سیم‌پیچ ثانویه کویل مقاومت وایر مرکزی کویل به در دلکو مقاومت زغال در دلکو فاصله هوایی بین قسمت فلزی چکش برق و ترمینال‌های در دلکو مقاومت وایر شمع‌ها مقاومت داخلی هر شمع فاصله هوایی بین الکترود مرکزی و الکترود بدنه شمع در این صورت مدار ثانویه با ولتاژ زیاد و جریان کم باعث ایجاد قوس الکتریکی در دهانه شمع می‌شود و درضمن پارازیت و ذوب‌شدن قطعات نیز از بین می‌رود. چکش برق
بههرحال، پلاتین به‌عنوان کلید قطع و وصل در انتهای مدار اولیه یا فشار ضعیف سیستم جرقه‌زنی و به‌صورت موازی با خازن قرار گرفته است، به‌طوری‌که جریان برق از سیم‌پیچ اولیه کویل به پلاتین متحرک و از پلاتین متحرک (درصورت اتصال پلاتین متحرک به پلاتین ثابت) به پلاتین انتقال می‌یابد. به‌همین‌دلیل با قطع و وصل پلاتین، جریان برق عبوری از سیم‌پیچ اولیه کویل متناوب می‌شود و عملکرد ترانسفورماتور افزاینده که افزایش ولتاژ و کاهش جریان است، به‌وسیله‌ی کویل ایجاد می‌شود. برای آشنایی بد نیست بدانید که ترانسفورماتورها با جریان برق متناوب کار می‌کنند و عمل متناوب‌سازی جریان برق مستقیم باتری برای کویل به‌وسیله‌ی خازن و پلاتین انجام می‌شود. جریان برقی که از پلاتین عبور می‌کند به حدود 5 آمپر می‌رسد و حداکثر ولتاژی که بین پلاتین ثابت و متحرک وجود دارد، درحدود 500 ولت است. گفتنی است به‌دلیل تعداد سیلندرها و دور پیشرانه، تعداد قطع و وصل پلاتین در دقیقه بسیار زیاد خواهد بود. به‌عنوان مثال، پلاتین در پیشرانه‌ی چهار سیلندری با 6،000 دور‌‌‌بر‌‌‌دقیقه، در هر دقیقه 12 هزار بار بازوبسته می‌شود. به‌همین‌دلیل، جنس پلاتین باید از موادی باشد که دربرابر دما و جرقه‌های ایجادشده مقاومت کافی داشته باشد و درنتیجه جنس فلز پلاتین را از تنگستن یا ولفرام در نظر گرفته‌اند که نقطه‌ی ذوب این فلز حدود 3370 درجه‌ی سانتی‌گراد است. سپس، روکشی از فلز پلاتین روی کنتاکت‌های پلاتین ایجاد می‌کنند، تا مقاومت الکتریکی و درنتیجه افت ولت دهانه‌ی پلاتین کاهش یابد. خازن دلکو
خازن و پلاتین به‌صورت موازی با یکدیگر در انتهای مدار اولیه یا فشار ضعیف سیستم جرقه‌زنی خودرو قرار گرفته‌اند. خازن از دو صفحه‌ی فلزی تشکیل شده است و این صفحات باید دربرابر هم عایق باشند و به یکدیگر متصل نباشند. در خازن‌های مدار جرقه‌زنی خودرو، جنس صفحات خازن از سرب یا آلومینیوم در نظر گرفته می‌شود. به‌دلیل آنکه صفحات فضای کمی اشغال کنند، آن‌ها را به‌صورت نوارهای بلند و باریک می‌سازند و بین آن‌ها با صفحه‌ی عایق از جنس لاستیک یا کاغذ آغشته به روغن عایق عایق‌گذاری می‌کنند. سپس، صفحات را به شکل استوانه به دور هم می‌پیچند و درون محفظه‌ی استوانه‌ای آلومینیومی قرار می‌دهند. آن‌گاه انتهای یکی از صفحات فلزی را با واشر فنری به بدنه‌ی خازن یا محفظه‌ی آلومینیومی و انتهای صفحه‌ی دیگر را به سیم خازن وصل می‌کنند. عملکرد خازن شبیه جرم جسم است؛ یعنی همان‌گونه که هر جسمی با نیروی مشخصی شروع به حرکت می‌کند، خازن نیز با هر ولتاژی شارژ نمی‌شود و ولتاژ شارژ هر خازن مقدار مشخصی است. خازن استفاده‌شده در سیستم جرقه‌زنی خودرو با ولتاژی درحدود 100 تا 250 ولت شارژ می‌شود و هنگامی که ولتاژ مدار فشار ضعیف از این مقدار کمتر شد، خازن انرژی ذخیره‌شده در خود را پس می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، صفحات خازن مانند دیواری هستند که اگر توپ به این دیوار برخورد کند، توب دوباره باز می‌گردد. در این‌جا نیز الکترون‌ها به صفحات خازن برخورد می‌کند و پس از آنکه صفحات را زیر فشار الکتریکی قرار می‌دهند، دوباره باز می‌گردند. دقت کنید که این فشار الکتریکی برای خازن مدار جرقه‌زنی خودرو بین 100 تا 250 ولت و ظرفیت خازن سیستم جرقه‌زنی نیز بین 0/18 تا 0/25 میکروفاراد است. صفحات دلکو
به‌عبارت‌دیگر، قسمت بالایی میل دلکو بیشتر از قسمت پایینی میل دلکو دَوَران می‌کند و بادامک‌های میل دلکو زودتر به فیبر پلاتین می‌رسند و پلاتین را باز می‌کنند؛ بنابراین، آوانس جرقه صورت می‌گیرد. در دورهای کم میزان تغییر قسمت بالایی میل دلکو درمقایسه‌با قسمت پایینی حدود 10 درجه است و در دورهای زیاد این میزان به حدود 15 درجه می‌رسد. دستگاه آوانس خلائی
بدنه‌ی دلکو تمام قطعات دلکو را در خود جای می‌دهد و جنس آن از آلیاژ آلومینیوم است. باید دقت شود که دو عدد بوش در قسمت پایینی بدنه‌ی دلکو وجود دارد که وظیفه‌ی کنترل لقی عرضی یا شعاعی میل دلکو را برعهده دارد. درصورت زیاد‌شدن لقی عرضی میل دلکو، باید بوش‌ها تعویض شوند. وکیوم دلکو چیست؟
وکیوم دلکو یا دستگاه آوانس خلائی، مکانیزمی برای کنترل زمان احتراق است که در برخی از دلکوها وجود دارد و از محفظه‌ی خلائی و میله رابط و صفحه‌ی آوانس (صفحه متحرک بالایی) متصل به مکانیزم راه‌انداز در داخل دلکو تشکیل می‌شود. با افزایش خلأ پیشرانه، دیافراگم به داخل محفظه کشیده می‌شود و حرکت میله‌ی رابط متصل به دیافراگم، صفحه‌ی متحرک دلکو را می‌چرخاند. این باعث می‌شود که صفحه‌ی متحرک چند درجه دَوَران کند و پلاتین زودتر باز و جرقه زودتر زده شود (آوانس جرقه). فیوز دلکو چیست؟
فیوز دلکو یا خازن ذخیره‌کننده نیروی الکتریکی در مدار سیستم جرقه‌زنی کاربراتوری است. نام فیوز دلکو را تعمیرکاران به این قطعه داده‌اند و در مجامع علمی خازن دلکو نامیده می‌شود. هنگامی که دهانه‌ی پلاتین بسته باشد، جریان برق برای شارژ کویل از فیوز دلکو به‌سمت کویل هدایت می‌شود و در زمان بازشدن دهانه‌ی پلاتین، جرقه و جریان اضافی دهانه پلاتین را در خود ذخیره می‌کند و مانع از ذوب‌شدن دهانه‌ی پلاتین خواهد شد. وظیفه خازن دلکو چیست؟
خازن یا فیوز دلکو سه وظیفه‌ی مهم برعهده دارد: 1. جلوگیری از سوختن و خال‌زدن دهانه پلاتین؛ 2. تداوم‌بخشیدن به جرقه؛ 3. برگرداندن برق ذخیره‌شده در خود به کویل هنگام بازشدن دهانه پلاتین. روش تست فیوز دلکو
خرابی خازن یا فیوز دلکو به‌صورت‌های زیر ظاهر می‌شود: خال‌زدن و اکسید‌شدن پلاتین‌ها و زود سوختن آن‌ها کوتاه‌شدن زمان جرقه و اشباع‌نشدن کامل کویل مطلوب نبودن کار پیشرانه در این صورت، باید خازن یا فیوز دلکو را بررسی و آزمایش کرد که می‌توان این کار را به‌راحتی با برق شهری انجام داد. درصورت معیوب‌شدن خازن یا فیوز دلکو، پلاتین‌ها در مدت زمان کوتاه‌تری می‌سوزد و باعث ضعیف‌شدن جرقه می‌شود و به‌دلیل ضعیف‌شدن جرقه، قدرت پیشرانه کاهش می‌یابد یا پیشرانه روشن نمی‌شود. برای آزمایش فیوز دلکو، لامپ 220 ولتی را با خازن سری و به برق شهر وصل می‌کنیم. در این حالت، نباید لامپ روشن شود و خازن نیز داغ و دود از آن خارج نشود. بعد از قطع‌کردن برق، درصورتی‌که سیم خازن به بدنه‌ی آن وصل شود، باید جرقه‌ی قوی و آبی رنگی تولید شود؛ در‌غیر‌این‌صورت، خازن معیوب است و به تعویض نیاز دارد. چراغ دلکو چیست؟
پیشرانه‌های انژکتوری یا پیشرانه‌های دارای ECU ممکن است به روش‌های خاصی نیاز داشته باشند تا بتوان زمان جرقه‌ی اولیه را بدون تأثیر کنترل ECU بر پیشرانه مشاهده کرد. در اکثر پیشرانه‌ها، زمان‌بندی براساس سیلندر شماره 1 تنظیم می‌شود. در برخی مواقع، زمان‌بندی پیشرانه براساس سایر سیلندر انجام می‌شود، مانند پیشرانه خورجینی هشت سیلندر اینترنشنال هاروستر (Harvester) که از سیلندر شماره 8 و سری 4 سیلندر ایسوزو 4Z که از سیلندر شماره 4 بهره می‌برد یا پیشرانه 3 سیلندر و دوزمانه ساب که زمان‌بندی آن روی سیلندر وسط (شماره 2) تنظیم شده است. چراغ دلکو ساده ممکن است فقط شامل لامپ نئون باشد که با انرژی ارائه‌شده‌ی مدار جرقه‌زنی خودرو کار می‌کند. چراغ‌های دلکو با استفاده از لامپ‌های چشمک‌زن زنون که به‌صورت الکترونیکی با جرقه فعال می‌شوند، نور روشن‌تری فراهم می‌کنند و امکان استفاده از چراغ دلکو را در نور معمولی کارگاه یا شرایط روز فراهم می‌کنند. چراغ دلکو ممکن است ابزار مستقلی باشد؛ اما گاهی اوقات با ولت‌متر و دورسنج و زاویه‌سنج داول ترکیب می‌شود یا ممکن است در ابزار جامع‌تری مانند آنالایزر (تحلیلگر) پیشرانه گنجانده شود. چراغ دلکوهای مستقل که برای زمان‌بندی پیشرانه خودرو استفاده می‌شوند، پیکاپ القایی دارند که در اطراف وایر شمع محکم می‌شوند و به‌عنوان تحریک‌کننده‌ای برای چراغ چشمک‌زن عمل می‌کنند. انرژی موردنیاز برای چراغ چشمک‌زن مستقیما از باتری خودرو تأمین می‌شود. برخی از چراغ دلکوهای قدیمی به برداشتن سر شمع نیاز دارند تا بتوان مستقیما بین ترمینال وایر و الکترود مرکزی شمع اتصال برقرار کرد. برای استفاده از چراغ دلکو، گیره سیاه به قطب منفی باتری، گیره قرمز به قطب مثبت باتری، گیره سبز به سیم خروجی کویل (سیمی که به‌سمت پلاتین می‌رود) و گیره سیاه بزرگ هم به‌عنوان پیکاپ القایی دور وایر شمع متصل می‌شود. چطور دلکو را تنظیم کنیم؟
مدار جرقه‌زنی پلاتینی معایبی ازاین‌دست دارد: اکسید‌شدن تدریجی پلاتین‌ها و درنتیجه افزایش مقاومت دهانه پلاتین‌ها که به کاهش عبور جریان از سیم‌پیچ اولیه و بنابراین کاهش قدرت جرقه منجر می‌شود. افزایش تدریجی زاویه داول به‌دلیل فرسایش تدریجی فیبر پلاتین و بادامک‌های میل دلکو که باعث کاهش قدرت جرقه‌زنی می‌شود. کاهش زمان و زاویه داول در دورهای زیاد که به ایجادنشدن برخی از جرقه‌ها در سیلندرهای پیشرانه (Misfiring) در دورهای زیاد منجر می‌شود. نیاز به تعمیر و نگه‌داری زیاد از مجموعه‌ی دلکو برای ازبین‌بردن معایب یادشده، از سیستم جرقه‌زنی ترانزیستوری استفاده می‌شود. در این نوع سیستم جرقه‌زنی، به‌جای پلاتین که به‌صورت مکانیکی و تماس‌دار جریان برق مدار اولیه کویل را قطع و وصل می‌کند، از مولد پالسی القایی به‌صورت بدون تماس استفاده می‌شود. در این نوع دلکو، روتور به میل دلکو وصل است و با آن دَوَران می‌کند و سیم‌پیچ پیکاپ یا مگنت دلکو نیز به جریان برق مستقیم واحد الکترونیکی وصل است. به‌همین‌دلیل، میدان مغناطیسی آهن‌ربای دائم و میدان مغناطیسی سیم‌پیچ پیکاپ در اطراف سیم‌پیچ پیکاپ وجود دارد. هنگامی که پره‌های روتور، روبه‌روی هسته‌ی سیم‌پیچ پیکاپ قرار می‌گیرد، میدان مغناطیسی هسته و سیم‌پیچ پیکاپ قطع و جریان برق متناوبی در سیم‌پیچ پیکاپ تولید می‌شود. از مگنت دلکو در سیستم جرقه‌زنی ترانزیستوری و نیمه‌ترانزیستوری استفاده می‌شود
در بعضی از دلکوها، سیم‌پیچ پیکاپ یا مگنت دلکو به‌صورت متمرکز در یک قسمت قرار گرفته و هرگاه یکی از پره‌های روتور از روبه‌روی سیم‌پیچ پیکاپ عبور کند، یک پالس تولید می‌شود. تعداد پره‌های روتور همانند تعداد بادامک‌های میل دلکو معمولی، به تعداد سیلندرهای پیشرانه است. در دلکوهای ترانزیستوری پیکاپ مغناطیسی از واحد کنترل الکترونیکی (ECU) و مدار جرقه‌زنی ترانزیستوری برای کنترل زمان‌بندی جرقه استفاده می‌شود؛ بدین‌صورت که هرگاه واحد کنترل الکترونیکی خودرو با‌‌توجه‌‌‌‌به سیگنال ارسالی از سیم‌پیچ پیکاپ زمان صحیح جرقه در سیلندر را تشخیص دهد، جریان برق سیم‌پیچ اولیه کویل را قطع می‌کند و درنتیجه، شمع جرقه می‌زند. با افزایش دور پیشرانه و با‌‌توجه‌‌‌‌به شکل خاص پره‌های میل دلکو (روتور)، ولتاژ خروجی مولید پالسی یا سیم‌پیچ پیکاپ نیز افزایش می‌یابد (به حدود 100 ولت می‌رسد) و درنتیجه، آستانه‌ی وصل مدار اوله زودتر انجام می‌گیرد و زاویه داول افزایش می‌یابد. به‌همین‌دلیل، انرژی سیم‌پیچ اولیه کویل در تمام دورهای پیشرانه تقریبا ثابت است؛ بنابراین، ولتاژ جرقه‌زنی نیز ثابت می‌ماند و این امر باعث می‌شود تا ایجادنشدن جرقه در برخی سیلندرها در دورهای زیاد (Misfiring) کاهش یابد. بنابراین، توان خروجی پیشرانه با مصرف سوخت کمتر و آلودگی کمتر افزایش می‌یابد. حذف دلکو در سیستم جرقه‌زنی انژکتوری
دلکو در خودروهای کاربراتوری استفاده می‌شود و در خودروهای انژکتوری، از این قطعه در سیستم جرقه‌زنی خبری نیست. حتما متوجه شده‌اید که زمان‌بندی در سیستم جرقه‌زنی از اهمیت زیادی برخوردار است؛ یعنی اگر زمان‌بندی مناسب برای جرقه‌زنی شمع‌ها وجود نداشته باشد، عملکرد پیشرانه دچار اختلال جدی می‌شود که ازجمله تبعات آن می‌توان به لرزش خودرو و افزایش مصرف سوخت و کاهش بازدهی پیشرانه اشاره کرد. این زمان‌بندی هم وقتی دچار مشکل می‌شود که دلکو وظیفه‌ی خود را به‌درستی انجام ندهد. خرابی دلکو و تنظیم‌نبودن آن اتفاقی معمولی در خودروهای کاربراتوری است. مقاله‌های مرتبط:
تکنولوژی جدید شمع، کلید ساخت خودروهای فوق کم مصرف نحوه عملکرد موتور یا پیشرانه احتراق داخلی و اجزای آن
درضمن، معمولا عملکرد دلکو در دور پایین پیشرانه مطلوب است؛ اما وقتی دور پیشرانه زیاد می‌شود، قطع و وصل پلاتین دلکو با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد و همین موضوع می‌تواند باعث کاهش میزان جرقه شود. کاهش جرقه هم ارمغانی به‌غیر از بد کار‌کردن پیشرانه و ایجاد لرزش در خودرو و افزایش مصرف سوخت ندارد. همین دلایل سبب شد طراحان خودرو تصمیم بگیرند دلکو را از سیستم جرقه‌زنی حذف کنند. اولین‌بار شرکت فورد موفق شد این قطعه را در محصولاتش حذف کند. در روش شرکت فورد، دلکو حذف و برای هریک از سیلندرهای پیشرانه یک کویل قرار داده شد. در این روش، حسگرهایی تعبیه شده‌اند که اطلاعات موقعیت میل‌لنگ و پیستون‌ها را به مرکزی به نام ECU یا همان واحد کنترل الکترونیکی می‌فرستند. این کامپیوتر هم فرمان انتقال جریان برق و زدن جرقه را براساس همین اطلاعات به هریک از کویل‌ها می‌دهد. فواید سیستم جرقه‌زنی بدون دلکو
یکی از ضعف‌های استفاده از دلکو این بود که توزیع جریان الکتریکی بین شمع‌ها به میزان یکسان و در زمان مشخص صورت نمی‌گرفت و دلکو به‌‌‌سرعت از تنظیم خارج می‌شد؛ اما با حذف این قطعه و صدور فرمان قطع و وصل جریان الکتریکی از سوی ECU و پیشرانه‌ی خودرو کارکردی بهینه و منظم‌تر پیدا کرده است. این یعنی مصرف سوخت هم کاهش می‌یابد و هدر رفت انرژی کمتر می‌شود. در سیستم‌های جرقه‌زنی با دلکو، برق رسیده به دلکو ازطریق وایرها به شمع‌ها منتقل می‌شود؛ اما هم‌اندازه‌نبودن طول این وایرها به‌دلیل موقعیت متفاوت دلکو با هریک از شمع‌ها، باعث یکسان‌‌‌نبودن جرقه در سر هریک از شمع‌ها می‌شود. بههرحال، یادتان باشد که استارت‌نخوردن خودرو و روشن‌شدن چراغ باتری یا دینام و شنیدن صداهای غیرمعمول از پیشرانه می‌تواند از نشانه‌های خراب‌شدن دلکو باشد؛ پس بازدید و سرویس دورهای این قطعه نباید فراموش شود.