سیاست و بازاریابی - تازه‌ترین گزارش «شاخص‌ جهانی نوآوری» نمایانگر حرکت رو به‌ جلوی ایران در مسیر تولید علم است. گزارش سال 2020 شاخص جهانی نوآوری توسط سازمان بین‌المللی مالکیت فکری (WIPO) که 12 شهریور ماه سال‌جاری منتشر شد آمارهای تازه‌ای از جایگاه ایران در میان تولیدکنندگان علم جهان به نمایش گذاشته که بر مبنای آن ایران در بین 10 کشور منطقه آسیای میانه و جنوبی رتبه دوم را کسب کرده است.
این رتبه پس از کشور هند و و بالاتر از قزاقستان به دست آمده است. البته ناگفته نماند امتیاز ایران نسبت به سال گذشته افت داشته و امتیاز 30.89 (نسبت به امتیاز 34 در سال گذشته) را به دست آورده ولی مانند سال گذشته رتبه 67 نوآوری جهانی را در بین کشورها به دست آورده است.

سازمان جهانی مالکیت معنوی «WIPO» با عضویت بیش از 190 کشور از جمله ایران هرساله با تکیه بر برخی سنجه‌ها، گزارش شاخص نوآوری کشورهای عضو را منتشر می‌کند. با توجه به اهمیت فاکتور نوآوری در پیشرفت ملت‌ها، رقابت تنگاتنگی میان کشورهای عضو وجود دارد تا با ارتقاء زیرساخت‌های نرم و سخت‌افزاری در شاخص سالانه رتبه باکیفیت‌تری به دست آورند
ایران در این گزارش از منظر آمارهای جهانی کشورهایی چون قطر، کویت، آرژانتین، اندونزی و اروگوئه بالاتر قرار گرفته است.
گزارش یاد شده با چارچوبی متوازن به ارزیابی 131 کشور می‌پردازد. همانطور که گفته شد ایران در بین 10 کشور منطقه آسیای میانه و جنوبی رتبه دوم را کسب کرده است. در این منطقه، هند (رتبه 48)، ایران (رتبه 67) و قزاقستان (رتبه 77) به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم را کسب کرده‌اند. ایران هم‌چنین در میان 37 کشور با درآمد متوسط به بالا در رده 19 قرار دارد. نکته قابل توجه در این گزارش در خصوص ایران، استمرار ایران در مسیر تولید علم است. موضوعی که نشان می‌دهد وضعیت کشور در شاخص‌های مرتبط با انتشارات علمی، آموزش عالی، ثبت مالکیت فکری و تولید صنعتی در سطح بین‌المللی بهبود یافته است. بر اساس این گزارش ایران در عملکرد نوآوری در سطوح درآمدی مختلف عملکرد قابل قبولی دارد و هم راستا با کشورهایی همچون اندونزی و برزیل و مکزیک قدم برمی‌دارد.
ایران در زمینه رتبه ایجاد دانش امسال به مقام 25ام رسیده و از منظر آموزش دانشگاهی نیز رتبه 7ام را بر اساس این گزارش دارد. ایران در بخش تحقیق و توسعه نیز رتبه 28 را به خود در بین کشورهای دنیا اختصاص داده است. همچنین از منظر خلاقیت‌های آنلاین ایران رتبه 71 را در بین سایر کشورهای دنیا دارد. رتبه نه چندان جالب 107 نیز در مورد مساله مقیاس تجارت ، رقابت و بازار به ایران می‌رسد.
فهرست چند شاخص مهم دیگر و رتبه ایران در آن‌ها در جدول زیر ارائه شده است:

ایران در گزارش امسال، بهترین رتبه تاریخ خود و برای دومین سال پیاپی بار بالاتر از کشورهایی همچون عربستان و قطر قرار گرفته است.
عملکرد قابل توجه ثبت مالکیت فکری ایران در جهان
شاخص‌های مالکیت فکری از مهم‌ترین نقاط قوت ایران محسوب شده و کشور از این لحاظ در ترازی جهانی قرار دارد. ایران در تمام شاخص‌های مالکیت فکری گزارش شاخص‌ جهانی نوآوری فاصله معناداری با کشورهای منطقه دارد. برای نمونه در شاخص «تعداد درخواست‌های ثبت علائم تجاری» ایران رتبه 1 جهان و کشورهای ترکیه، رژیم صهیونیستی، عربستان و قطر به ترتیب رتبه 17، 105، 111 و 125 را کسب کرده‌اند.
جایگاه عالی ایران در تولید علم
برخورداری ایران از جمعیت جوان، دارای انگیزه و تحصیلکرده در سطح آموزش عالی، موجب خلق وضعیت بسیار مناسبی برای کشور در شاخص‌های سرمایه انسانی از جمله «سهم فارغ التحصیلان علوم پایه و مهندسی از کل فارغ التحصیلان آموزش عالی» با رتبه 3 و «نرخ ثبت نام آموزش عالی» با رتبه 31 شده است. این شاخص‌ها آمادگی کشور برای توسعه فناوری و نوآوری و در یک کلام جهش تولید را بدون هیچ‌گونه محدودیتی منعکس می‌کند.
برای نمونه در شاخص ثبت نام در آموزش عالی کشورهای منطقه نظیر عربستان، رژیم صهیونیستی و کویت به ترتیب رتبه‌های 32، 42 و 54 را کسب نموده‌اند که فاصله زیادی از ایران ندارند.
تولید با فناوری پیشرفته
جنبه دیگری که عملکرد مناسب ایران در سطح بین‌المللی شاخص است، «سهم تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته از کل تولید ملی» با رتبه 26 است که وضعیت بهتری در مقایسه با اکثر کشورهای منطقه مانند عربستان (رتبه 33)، قطر (رتبه 36) و ترکیه (رتبه 42) دارد.
در دسترس بودن سرمایه و به صورت دقیق‌تر سرمایه‌گذاری صورت گرفته در کشور در بخش‌های مولد اقتصادی یک ضرورت برای تولید و جهش آن است. در شاخص «نرخ تشکیل سرمایه» که سهم سرمایه‌گذاری جدید در کشور از تولید ناخالص داخلی را نشان می‌دهد، ایران در جایگاه 10 جهان قرار دارد که در مقایسه با کشورهای منطقه نیز وضعیت مطلوبی دارد.

بازار داخلی برای فناوری و نوآوری
در پایان باید به به شاخص «اندازه بازار داخلی» که همان سرانه تولید ناخالص داخلی است اشاره کرد که ایران با رتبه 18 و قرار گرفتن در بین اقتصادهای با درآمد متوسط به بالا، مزیت بازار بزرگ داخلی برای فناوری و نوآوری را نشان‌ می‌دهد. این موضوع نشان دهنده ظرفیت بالقوه بسیار بالای تقاضای داخلی کشور برای تولید صنعتی و نوآورانه است. ظرفیتی که زمینه را برای جهش تولید و تحقق اقتصاد مقاومتی مهیا می‌کند.
مقایسه رتبه ایران در انتشارات علمی، آموزش عالی ثبت مالکیت فکری و تولید صنعتی با کشورهای منطقه و اقتصادهای منتخب نوظهور